Rahim içi araç: Ria Hakkında Bilinmesi Gerekenler

Spiral olarak da adlandırılan ve açılımı rahim içi araç olan RİA, rahim içine sığacak büyükte tasarlanmış, T şeklinde bir alettir. RİA cinsel ilişki sırasında spermlerin yumurta ile döllenmesini engeller. Bununla birlikte RİA rahim iç duvar yapısını bozarak, döllenme oluşsa bile, döllenmiş yumurtanın yerleşmesini engeller. 

Günümüzde spiral, tüm dünyada en sık kullanılan doğum kontrol yöntemlerindendir. Bu kadar yaygın ve sık kullanılmasının nedenleri:

• Kolay uygulanabilir olması, 
• Ekonomik olması, 
• Takıldığı anda etkinliğini hemen göstermesi,
• Doğum kontrol sağlamada diğer yöntemler göre daha etkin olması,
• Çıkartıldıktan sonra herhangi bir sorun olmadan doğurganlığın hemen geri kazanılması. 

Etki Mekanizması

RİA rahim içine yerleştirildiği andan itibaren, vücut tarafından yabancı bir madde olarak algılanır ve bulunduğu bölgede iltihabi reaksiyon oluşmasına neden olur. Bu iltihabi reaksiyon rahim içine ulaşan spermlerin etkisiz hale gelmesini sağlayan bir etkidir ve bu sayede gebelik önlenir. Ancak yumurtlama döneminde herhangi bir soruna neden olmaz. 

Şu unutulmamalıdır ki RİA, başlamış bir gebeliğin sonlandırılmasını sağlayan bir yöntem kesinlikle değildir. Spiralin etkisi sadece rahim içine ulaşan spermler üzerindedir.

Koruyuculuk Oranı ve Koruma Süresi

• RİA’nın koruyuculuğu takıldığı andan itibaren başlar ve çıkarıldıktan sonra çok kısa bir sürede biter.
• RİA’nın koruma süresi markalara göre değişse de çoğunun en az 5 yıla kadar koruyuculuğu vardır. Koruma süresi içeriğindeki bakır ya da progesteron hormonunun tükenme süresine bağlıdır.
• RİA’nın diğer doğum kontrol yöntemlerine göre koruyuculuk oranı daha yüksektir. Kullanan 100 kadından, bir yılda ortalama, sadece ikisi gebe kalır.
• RİA’ların ortalama %10’u ilk yıl içerisinde kendiliğinden düşebilmektedir. Spiral kullanan kadınların yaklaşık %15’i de genellikle ilk yıl RİA’nın çıkarılmasını talep ederler. Çıkarılma talebinin nedeni, spiralin regl döneminde ağrıya sebep olmasıdır.

Ria’nın Tarihi

RİA’nın ilk halinin spiral şeklinde olması sebebiyle RİA, spiral olarak da adlandırılmaktadır. Spiralin bilinen ilk yazılı tarihçesi 1800’lü yıllara kadar uzanmaktadır. Bu tarihlere ait tıbbi kaynaklarda düğme şeklinde bir gövdeden ve bu gövdenin ortasına yerleştirilmiş bir çubuktan bahsedilmektedir. Bu aparat rahim ağzının iç kanalına yerleştirilir. Böylelikle düğme rahim ağzını kapatır.

Spiralin günümüzdeki şeklinin alması 20. yüzyıla dayanmaktadır. 1960-1970 yıllarına gelindiğinde RİA’da önemli değişiklikler yapılmış ve en modern RİA biçimleri geliştirilmiştir.

Ria Nasıl Takılır?

RİA takılması için doktora başvuran kişinin öncelikle tıbbi geçmişiyle ilgili bilgiler alınır ve jinekolojik muayenesi yapılır. Spiral takılma işlemi mutlaka klinik ya da hastane koşullarında gerçekleştirilmelidir. Takılması sırasında iğne yapıldığındaki kadar bir ağrı duyulabilir. İşlem süresi birkaç dakika sürmektedir. Ancak çok özel durumlarda genel anestezi uygulanarak takılması gerekebilir. RİA takıldıktan hemen sonra ultrasonografi ile incelenir ve rahim içine doğru bir şekilde yerleştirilip yerleştirilmediği kontrol edilir.

Ne Zaman Takılır?

RİA gebeliğin gerçekleşmediğine emin olunan herhangi bir zaman içerisinde takılabilir. Regl döneminde rahim ağzının biraz açılması sayesinde, reglinin ilk günü de takılabilmektedir. 

Kimler Kullanabilir?

• Akıntı ve kasık ağrısı gibi genital enfeksiyona dair belirtiler yoksa ve jinekolojik muayenede herhangi bir enfeksiyon belirlenmezse spiral uygulaması ilk jinekolojik görüşmede yapılır.
• Bilinenin aksine daha öncesinde doğum yapmamış kadınlar da RİA uygulaması yaptırabilirler.
• Genital enfeksiyon ve rahim ağzı yarası gibi tedavi edilebilir durumlar varsa, tedavinin bitimine kadar spiral uygulaması ertelenir.
• Spiral uygulamasından önce smear testinin uygulanmasında fayda vardır. Bu konuda dikkatli olmak gerekir.

Ria Hangi Durumlarda Uygulanmaz?

• RİA, takıldıktan sonraki ilk zamanlarda genital enfeksiyonun görülme olasılığını artırır. Bu nedenle tıbbi geçmişinde genital enfeksiyon geçirmiş kadınlara spiral uygulaması önerilmemektedir. 
• Gebelik şüphesi var ise kesinlikle RİA uygulanması gerçekleştirilmemelidir. Uygulama öncesi gerekli hassas gebelik testleri ile gebelik olmadığı belirlenmelidir.
• AIDS, uyuşturucu kullanımı ve kortizon tedavisi gibi bağışıklığı düşüren durumlarda kesinlikle RİA uygulanmaz.
• Normal dışı kanaması olan kadınlarda öncelikle kanamanın nedenin belirlenmesi ve tedavinin yapılması gerekir. Tedaviden sonra spiral uygulaması gerçekleştirilebilir.
• Kan pıhtılaşmasını azaltıcı ilaç kullanan kadınlar kesinlikle bakırlı RİA kullanılmamalıdır. Bu gibi durumlarda adet kanaması miktarını azaltabilecek hormonlu RİA kullanılabilir.
• Rahim miyomları olan kadınlara RİA uygulanması önerilmemektedir.
• Bakıra karşı alerjik reaksiyon gösteren ya da çok nadir görülen Wilson Hastalığı olan kadınlar kesinlikle RİA kullanamazlar.
• Muayene sırasında rahimin çok ufak ya da çok büyük olduğunun belirlenmesi spiral uygulamasına engel teşkil edebilir.

Yan Etkileri

Bakırlı RİA’lar çoğunlukla regl döneminde kanama miktarını ve gününü artırabilir, regl döneminin daha sancılı geçmesine sebep olabilirler. Bu her iki durum da RİA kullanımın ilk aylarında daha sık görülür ve ağrı kesici ya da iltihap giderici ilaçlarla kontrol altına alınabilirler. Ancak ilaçlara rağmen şikayetlerde azalma yaşanmazsa mutlaka uzman hekime başvurmak gerekir. 

Bazı durumlarda RİA takılması işleminden sonraki ilk haftalarda lekelenme biçiminde ara kanamalar olabilmektedir. Özellikle enfeksiyon gelişmesi durumunda ortaya çıkan bu durum, çoğunlukla antibiyotik ilaçlarda kontrol altına alınır. Ancak iyileşme sağlanamadığında RİA’nın çıkarılması gerekebilir.

Dezavantajları ve Riskleri

• RİA uygulamasının  en büyük dezavantajı genital enfeksiyonların oluşum riskini artırmasıdır. Bu nedenle tıbbi geçmişinde genital enfeksiyon bulunan kadınlara uygulanması önerilmemektedir.
• Uygulama sırasında rahim delinmesi, spiralin rahim haricinde başka bir yere yerleştirilmesi, rahim ağzının zedelenmesi ve işlem sırasında rahim ağzının tutulup çekilmesine bağlı olarak gelişen refleks bayılma gibi durumlar ender olarak görülebilmektedir.
• Uzun dönemde RİA’nın riskleri, spiralin zaman içinde rahim dışında başka bir yere kayması, fallop tüplerinin tıkanmasına sebep olması ve genital bölgede apse oluşumunu tetiklemesi gibi durumlar mümkün olmakla birlikte, uygun koşullarda ve uzman hekim tarafından takılması durumunda oldukça ender görülür.
• Bakırlı RİA düşünülenin aksine dış gebelik oluşum riskini azaltır. Hatta daha öncesinde dış gebelik geçirmiş bir kadın için bakırlı RİA iyi bir korunma seçeneğidir.

Ria Kullanan Kadınların Dikkat Etmesi Gerekenler

• RİA uygulandıktan bir ay sonraki ilk kontrol çok önemlidir. RİA’nın uygun yerleştirilip yerleştirilmediğinden ve enfeksiyon oluşumu olup olmadığından emin olmak için bu kontrol kesinlikle aksatılmamalıdır.
• İlk kontrolden sonra, aksi bir durum yoksa, birer yıl aralıklarla kontrol muayeneleri ayarlanır.
• RİA iplerini kendiniz, herhangi bir durumda ya da ayda bir işaret ve orta parmaklarınızı vajinanın ilerisine sokarak kontrol edebilirsiniz.
• Adet gecikmesi, lekelenme ya da normal dışı kanama, karın ağrısı, cinsel ilişki esnasında ağrı, ciddi bir genital enfeksiyonun varlığı, normalden farklı akıntı, titreme ve ateşle beraber şiddetli kasık ağrısı, kendi yaptığınız kontrol sırasında ipliklerin bulunamaması, uzaması veya kısalması gibi durumlarda vakit kaybetmeden doktora başvurulmalıdır.

Ria Kullanımında Özel Durumlar

Ria kullanıldığı dönemlerde bazı özel ve istenmeyen durumlar oluşabilmektedir. 

Gebelik Oluşması

RİA gebelikten korunma yöntemi olarak oldukça etkilidir. Ancak her yöntemde olduğu gibi spiral kullanımı sırasında da çok nadir gebelik oluşabilmektedir. Bu nedenle RİA kullanan kadınlar adet gecikmesi yaşadığında doktora başvurmaları gerekir. Gebeliğin oluşma durumunda öncelikle dış gebeliğin gelişip gelişmediği incelenir. Sonrasında yapılan muayenelerde rahim içi gebelik saptandığında öncelikle gebeliğin devam ettiril ettirilmeyeceği belirlenir ve sonrasında ona göre bir yol izlenir.

Gebelik devam ettirilmesine karar verildiği durumlarda spiralin rahim içinde kalması, gebelik seyrinde enfeksiyon gelişimine ve düşük ya da erken doğum riskinin artmasına neden olmaktadır. Bu nedenle spiralin çıkartılması gerekmektedir. RİA devam eden bir gebelikte çok dikkatli bir şekilde çıkarılmalıdır. Böylelikle düşük ve erken doğun riski normal seviyelere ulaşacaktır.

Normal Dışı Kanamalar

Regl dönemi dışında kanama olması durumunda vakit kaybetmeden, mutlaka doktora başvurmak gerekmektedir. Uygulanan tedavilere rağmen kanamanın durmaması halinde RİA çıkartılır. Çıkarılmasına ve uygun tedavi verilmesine rağmen, çok nadir olarak kanamalar devam edebilir. Bu gibi durumlarda rahimden biyopsi alınması gerekebilir.

Enfeksiyon

Alınan bütün önlemlere rağmen üst genital sistemde enfeksiyon oluşabilir. Oluşan enfeksiyon belirtileri:

• Normal dışı kanama, 
• Şiddetli akıntı, 
• Kasık ve bel ağrısıdır.

Daha ileri evrelerde: 

• Ateş, 
• Halsizlik, 
• Eklem ağrıları, 
• İshal gibi belirtiler görülebilir.

Belirtiler ortaya çıktığında vakit kaybetmeden doktora başvurulmalıdır. Enfeksiyonun şiddeti hafif ise RİA çıkarılmadan uygun tedaviler uygulanır. Tedavi bitiminde enfeksiyon kaybolmuş ise RİA yerinde bırakılır.

Enfeksiyonun ağır seyrettiği durumlarda hastanede yatarak tedavi uygulanır. Bu durumda gerekli tedaviye başladıktan hemen sonra spiral çıkartılır. Belirtiler iyice gerileyene kadar hastanın hastanede yatışı devam eder.

RİA’nın Düşmesi

Uygun koşullarda takılmasına rağmen, herhangi bir nedene bağlı olarak ya da nedensiz bir şekilde RİA düşebilir. Böyle bir durumda mutlaka doktora başvurulmalı ve düşmenin nedeni araştırılmalıdır. İstatistiklere göre takılan her 100 RİA’dan ortalama 10’unu kendiliğinden düşmektedir.

Kontrol Sırasında RİA İplerinin Görülememesi

Kadının kendi yaptığı rutin kontrollerde RİA iplerinin görülmemesi çok sık rastlanan bir durumdur. Bunun nedeni genellikle spiralin iplerinin kısa kesilmesidir. Ancak her ihtimale karşı doktora başvurmak gerekir.

Diğer nedenle ise şu şekildedir:

• RİA’nın rahim içine gömülmüş olması,
• Rahim dışında başka bir yere kayması.

Bu gibi durumlarda öncelikle, ultrasonografi ile RİA’nın rahim içinde olup olmadığı belirlenir. Spiralin rahim içinde olduğu saptandıktan sonra rahim duvarına gömülmüş olma riski göz önüne alınarak çıkartılır. Bu işlem genellikle lokal anesteziyle yapılan ufak bir müdahaledir. 

Spiral rahmin içinde bulunamadıysa ultrasonografi ile genital organlara komşu bölgelere bakılır. Bu incelemeyle de RİA bulunamadıysa karnın alt bölgesinin röntgen filmi çekilir. Çekilen röntgen filminde de spirale rastlanmadıysa, spiralin kadın farkında olmadan düştüğü kabul edilir. Röntgen filminde spirale rastlanmış ise RİA’nın yaklaşık olarak nerede olduğu belirlenir ve gerekli operasyona başlanır.

Ria Nasıl Çıkarılır?

RİA herhangi bir nedenden dolayı çıkartılmak istendiğinde, jinekolojik muayene sırasında rahim ağzından dışarı sarkan iplerinden tutulup çekilerek çıkartılır. Bu işlem sırasında herhangi bir ağrı hissedilmez.