Tıbbi Laboratuvar

Mikroorganizmalar insanlar, hayvanlar ve bitkilerle birlikte ve bu canlıların bulunduğu çevrede yaygın olarak bulunurlar. Her yerde yoğun olarak bulunabilen mikroorganizmaların özelliklerinden, birbirleriyle ve canlılarla olan ilişkilerinden bahseden, bunları laboratuvar ortamında inceleyen ve çeşitli yöntemlerle izole edilmesini gösteren bilim dalı Mikrobiyoloji bilimidir.

Mikroorganizmaların, doğada her yerde bulunması ve hastalık meydana getirebilme özelliklerinden dolayı mikrobiyoloji bilimi incelediği bölüme göre çeşitli isimler alır. Bunlar; Klinik, Gıda, Veteriner, Endüstriyel Mikrobiyoloji gibidir.

Mikrobiyoloji, içinde hastalık etmenleri incelenirken bakteriler, virüsler, mantarlar birlikte bulunabileceği için her birinin ayrı ayrı düşünülüp incelenmesi gerekir. Mikrobiyoloji, öncelikle bakterileri incelemektedir. Bu incelemede bakterilerin genel özellikleri, tıbbi laboratuvar tanı yöntemleri ve sonuçları, oluşturduğu hastalıklar, epidemiyoloji, korunma, tedavi ve identifikasyon için kullanılan besi yerleri gibi ana başlıklarla bilgi verilmektedir.

Klinik mikrobiyolojide, sıklıkla kan, idrar, gaita, boğaz ve enfekte alanlardan alınmış sürüntüler kullanılır. Ayrıca hastalık belirtilerin görüldüğü tüm vücut bölgelerinden alınan akıntı ve doku parçaları veya kullanılan tıbbi materyaller enfeksiyonu yapan bakterinin tespiti için kullanılır.

Klinik mikrobiyoloji; enfeksiyonu oluşturan mikroorganizmanın hasta materyalinden izolasyon ve identifikasyonu, mikroorganizmaya ait antijen veya antikorların serolojik yöntemlerle tespiti sonucunda mikroorganizmanın belirlenmesini, belirlenen mikroorganizmanın antibiyogram testleri yapılarak yok edilmesi, yani tedavinin yapılabilmesi için uygun antibiyotiğin seçilmesini sağlar.

Biyokimya, bitki, hayvan ve mikroorganizma biçimindeki bütün canlıların yapısında yer alan, kimyasal maddeleri ve canlının yaşamı boyunca sürüp giden kimyasal süreçleri inceleyen bilim dalıdır.

Biyokimya, amacı her şeyden önce, hücrenin temel bileşenleri olan protein, karbonhidrat, lipit gibi organik bileşiklerin ve yaşamsal önem taşıyan, kimyasal tepkimelerde en büyük rolü oynayan DNA nükleik asitlerin, vitaminlerin ve hormonların yapısal ve nicel çözümlemesini yapmaktır.

 Canlılardaki protein bileşimi, besinlerin enerjiye dönüşmesi, kalıtsal özelliklerin kimyasal mekanizmalarla iletilmesi gibi yaşam süreçlerinin araştırılması da yine biyokimyanın ilgi alanına girer.

Biyokimya, biyofizik, moleküler biyoloji, yapısal biyoloji, mikrobiyoloji, farmakoloji ve adli bilimlerin de içinde olduğu disiplinler arası bir bölümdür. Biyokimya çalışmaları organik, inorganik ve analitik kimya teknikleri ile iç içedir.

Biyokimya tahlilleri, bir kan tahlili çeşidi olup; vücuttaki madde dengesizliğini, bu dengesizliğin ne anlama gelebileceğini ortaya koymak için vardır.

Kan dokusu, vücuttaki her türlü fonksiyonun yürütülmesinden sorumludur. Her türlü kimyayı bünyesinde barındırdığından, vücudun durumu hakkında önemli fikirler verir. Biyokimya tahlilleri en önemli kan tahlillerindendir. Yaygın olarak görülen pek çok hastalık bu laboratuvar testi sayesinde ortaya çıkmaktadır. Genellikle metabolik ve endokrin (hormonal) bozuklukların değerlendirilmesinde kullanılır. Ayrıca yaşamsal maddelerin eksikliği ya da fazlalığı vücudumuzdaki organların nasıl çalıştığı hakkında da doktorlara fikir sunar. Bu da farklı organların kanın kimyası üzerindeki etkisinin bir göstergesidir.

Dâhiliye, yani iç hastalıklarının pek çok dalı mevcut durumdadır. Hematoloji bunlardan sadece bir tanesidir. Kanser hastalıklarına bakan branşları arasında yerini almıştır. Bu hastalıklardan söz etmek gerekirse;

• Kemik eliğinde meydana gelen hastalıkların incelenme alanıdır.
• Kan yapıcı organlarda oluşan hastalıkların da değerlendirilmesi esas alınır. ( Örneğin; dalak )
• Son olarak lenf bezlerinde ki hastalıklara da bakılmaktadır

Kan hastalıkları olduğu için yine bu alanda yapılan incelemelerde, kan alınır ve tahliller neticesinde, laboratuvar yolu ile sonuç elde edilir. Örnek verecek olursak, kanda enfeksiyon durumlarında yine kan tahlililerine yer verilmektedir. Aynı zamanda bazı hastalıklar için kemik iliği incelemelerine de geçilir.

Başta lösemilere yönelik incelemelere geçilir. Kan hücreleri dâhilinde, lösemi teşhisinin konulması mümkün olmakta. Bu nedenle hem kronik hem de akut lösemilerin başvurduğu dallardan bir tanesidir. Şikâyetlerin ise yüksek ateş, kanamalar ya da varsa bezelerde ki büyüklükler olduğunu belirtmek gerek. Bunların dışında;

• Çarpıntı ve göğüs darlığı şikâyeti ile gelenlerin, anemi olma ihtimaline yönelik hematoloji devreye girer.
• Lökosit düşüklüğü şikâyetlerine de hematoloji dalı bakmaktadır.
• Lenfomalar ise kilo kayıpları ve terleme gibi şikâyetler neticesinde hematoloji tarafından değerlendirilir.

Kan hastalıkları ve kemik iliğinden kaynaklanan kanserleri inceleyen ve tedavisiyle uğraşan uzman kişilere/doktorlara hematolog denir.

Hematoloji, İç Hastalıkları (Dâhiliye) branşında kan hastalıkları ile uğraşan bölümdür. Kemik iliği, dalak gibi kan yapıcı organlar ve lenf bezlerinde kaynaklanan hastalıklara bakar. Bu bölümde, hastalıkların tespiti için hastalara kan tahlili yapılır. Ancak gerekli durumlarda kemik iliği incelemesi de yapılabilir.

Patoloji, vücuttaki tüm organları, dokuları, vücut sıvılarını inceleyerek başta kanser olmak üzere hastalıkların tanısını veren tıbbın bir dalıdır.

Patoloji, esas amacı, bir hastalığa tanı vermektir. Tanıdan sonra hastalığın nasıl seyredeceğini veya o hastanın, hangi tedavileri alacağını da patoloji verileri içerisinde görebiliriz.

Patoloji, özel yöntemler ile hücre görünümlerini inceleyen bilim dalıdır. Sadece hücrelerin değil, aynı zamanda dokuların ve organların da incelenmesi esas alınır. Bu anlamda, özel görüntüleme sistemlerine başvurulur. Temelde iki çeşit görüntü tespitine geçilir. Bunlar;

• Gözle görünenlere yönelik makroskopik kullanılmaktadır.
• Gözle görülmesi mümkün olmayan mikroskobik hücreler için, laboratuvar ortamında özel araçlara yer verilir.

Hastalıklara bağlı olarak organlarda, dokularda ya da hücrelerde farklı görünümler ortaya çıkmaktadır. Bu görünümlerin tespiti için patoloji devreye girer. Tıpta bir uzmanlık alanı olarak bilinen patoloji, özel teknikler ile tanı konmaktadır.

Patoloji (hastalık bilim), özellikle altta yatan hastalıkla ilgili hücrelerdeki, dokulardaki ve organlardaki yapısal ve işlevsel değişikliklerin tanınması, araştırılması ve incelenmesiyle ilgilenir.

Patoloji alanında uzman olan kişilere, “patolog” veya “patoloji uzmanı” denmektedir.