Somatoform Bozukluk nedir?

Somatoform bozukluk, fiziksel semptomların, tıbbi bir hastalığı veya bozukluğu açıklayacak bir organik nedeni olmadan ortaya çıktığı bir zihinsel sağlık durumudur. Bu tür bozukluklarda, kişi gerçek fiziksel rahatsızlıklar yaşadığını düşünür, ancak bu semptomların tıbbi bir nedeni bulunmaz. Semptomlar genellikle kişinin günlük yaşamını, işlevselliğini ve genel yaşam kalitesini olumsuz etkiler.

Psikosomatik belirti bozukluğu (Somatoform bozukluk) belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Baş ağrısı
• Karın ağrısı
• Yüksek endişe
• Sürekli yorgunluk, bitkinlik
• Ağrılar
• Denge sorunları
• Görme bozuklukları
• Sırt ağrısı
• Kas ağrıları
• Kalp ağrısı
• İrritabl Bağırsak Sendromu
• Çeşitli cilt hastalıkları
• Saç dökülmesi

Somatoform Bozukluğun Sebepleri nelerdir?

Psikosomatik belirti bozukluğunun (Somatoform bozukluğun) sebepleri şu şekilde sıralanabilir:

• Stres: İster fizyolojik ister psikolojik olsun, bireyin işlevselliğini bozan durumlara “stres” adı verilir. İnsan vücudu, strese karşı fizyolojik, davranışsal ve bilişsel tepkiler verebilir. Bu tepkiler, çeşitli hastalıkların ortaya çıkmasına ve psikosomatik bozuklukların gelişimine zemin hazırlayabilir.
• Çocukluk ve ergenlik dönemi deneyimleri: Yapılan araştırmalar, erken çocukluk döneminde ihmal edilmiş, cinsel istismara uğramış, kaotik bir yaşam tarzına sahip, duygusal destekten yoksun, alkol veya madde bağımlılığı olan bireylerin psikosomatik bozukluk riskinin artabileceğini göstermektedir. Ayrıca, çocuğun ebeveynleri ile olan sağlıksız bağlanma örüntüleri ve çocukluk çağındaki stresli yaşantılar da somatizasyon ile ilişkilendirilmiştir.
• Kişilik özellikleri ve psikolojik faktörler: Kişilik özellikleri, bilinçdışı çatışmalar, yanlış davranış örüntüleri gibi psikolojik faktörler, psikosomatik bozuklukların tetikleyicileri olabilir.
• Çevresel, kültürel ve sosyal faktörler: Stresli yaşam olayları, kişilik özellikleri, duygusal ve sözel ifade güçlükleri gibi çevresel, kültürel, sosyal ve psikolojik faktörler, psikosomatik belirti bozukluğunun gelişiminde etkili olabilir. Ayrıca, toplumsal, kültürel ve coğrafi farklılıklar, psikosomatik bozuklukların görülme sıklığını etkileyebilir.

 Psikosomatik Belirti Bozukluğu (Somatoform bozukluk) teşhisi nasıl yapılır?

Psikosomatik belirti bozukluğu (Somatoform bozukluk) tanısı koymak için DSM-5’e göre aşağıdaki ölçütler göz önünde bulundurulur:

Sıkıntı veren ya da günlük yaşamı önemli ölçüde etkileyen bir ya da birden fazla bedensel belirti.

Somatik belirtilerle ilgili olarak aşağıdaki durumlardan en az birinin bulunması:

• Kişinin belirtilerinin önemini yansıtmayan düşüncelerin devamlılığı
• Sağlıkla veya somatik belirtilerle ilgili sürekli yüksek düzeyde kaygı
• Bu belirtilerle veya sağlık kaygılarıyla ilgili aşırı zaman ve içsel güç harcanması

Herhangi bir somatik belirtinin sürekli olarak bulunmasa da, aralıklı olarak en az 6 ay boyunca semptomların varlığı.

Tanı, kişinin semptomlarını detaylı bir şekilde değerlendirmeyi içerir. Başka bir tıbbi veya psikiyatrik durumun semptomlarını açıklamadığından emin olmak için fiziksel muayene, laboratuvar testleri ve psikiyatrik değerlendirme yapılabilir. Ayrıca, kişinin semptomlarının ne kadar süredir devam ettiği ve günlük yaşamını nasıl etkilediği de değerlendirilir. Tanı, semptomların sürekliliği, şiddeti ve kişinin yaşadığı stresin derecesine dayanarak konulur.

Psikosomatik Belirti Bozukluğu (Somatoform bozukluk) tedavisi nasıl yapılır?

Psikosomatik belirti bozukluğu (Somatoform bozukluk) tedavisinde, bireyin somatik belirtilerini etkileyen psikolojik, sosyal ve kültürel faktörler dikkate alınarak uygun tedavi yöntemleri belirlenir. Tedavinin amacı, hastanın yaşamında düzenlemeler yapmasını sağlayarak işlevselliği artırmaktır.

• Psikoterapi: Terapi ilişkisinin güvenilir bir ortamda oluşturulması önemlidir. Bireyin psikolojik sorunlarını keşfetmesi ve bunlarla başa çıkma becerilerini geliştirmesi için psikoterapi kullanılır. Bilişsel davranışçı terapi (BDT), somatik belirtiler üzerinde olumlu etkiler gösterir ve hastanın inançlarını anlamasını, farkındalığını artırmasını ve zararlı davranış örüntülerini değiştirmesini sağlar.
• Sağlıklı yaşam tarzı: Fiziksel aktivite, sosyal etkileşim, düzenli uyku ve stres yönetimi gibi sağlıklı yaşam alışkanlıkları teşvik edilir. Bunlar, genel iyilik halini artırabilir ve somatik belirtilerin şiddetini azaltabilir.
• İlaç tedavisi: Bazı durumlarda, belirtilerin yönetilmesine yardımcı olmak için antidepresanlar veya anksiyolitikler gibi ilaçlar reçete edilebilir. Özellikle ağrı gibi belirgin semptomlar söz konusu olduğunda, ilaçlar destekleyici olabilir.
• Eğitim ve destek grupları: Hastaların semptomları hakkında bilgi sahibi olmalarını ve benzer deneyimleri paylaşabilecekleri destek gruplarına katılmalarını teşvik etmek faydalı olabilir.

Tedavinin başarısı, hastanın semptomlarını yönetme becerilerini geliştirmesi ve yaşam kalitesini artırmasıyla ölçülür. Özel bir tedavi planı, bireysel ihtiyaçları ve semptomların şiddeti göz önünde bulundurularak belirlenir. Tedavi sürecinde hasta ve terapist arasındaki işbirliği ve iletişim çok önemlidir.

Psikosomatik Belirti Bozukluğu (Somatoform bozukluk) kimlerde sıklıkla görülür? 

Psikosomatik belirti bozukluğu (Somatoform bozukluk), genellikle kadınlarda erkeklere oranla daha fazla görülür. Bu durumun bazı nedenleri şunlar olabilir:

• Toplumsal ve kültürel faktörler: Ataerkil toplum yapıları ve kadınların küçüklükten itibaren pasif pozisyonda yetiştirilmesi, kadınlarda somatizasyon bozukluklarının daha sık görülmesine neden olabilir. Kültürel beklentiler ve cinsiyet rolleri, kadınların fiziksel semptomlarını ifade etmeye daha yatkın olmalarına neden olabilir.
• Sosyoekonomik faktörler: Düşük sosyoekonomik ve kültürel düzeyde yaşayan bireylerde psikosomatik belirti bozukluğunun daha sık görüldüğü gözlemlenmiştir. Ekonomik zorluklar, stres ve güçlüklerle başa çıkma yeteneğini azaltabilir, bu da somatik belirtilerin ortaya çıkmasına katkıda bulunabilir.
• İklim ve coğrafi faktörler: Bazı araştırmalar, psikosomatik belirti bozukluğunun Batı kültürlerinde daha seyrek görüldüğünü ancak Doğu kültürlerinde daha sık izlendiğini göstermektedir. Bu durum, kültürel ve coğrafi farklılıkların psikosomatik belirtilerin sıklığı üzerinde etkili olabileceğini düşündürmektedir.

Psikosomatik belirti bozukluğunun toplumdaki sıklığı %5 ile 7 arasında tahmin edilmektedir. Belirtiler herhangi bir yaşta başlayabilir, ancak en sık 20 ila 30 yaşları arasında görülür. Kadınlarda erkeklere göre daha sık görülmesinin nedenleri karmaşık olmakla birlikte, cinsiyet farklılıkları ve kültürel faktörlerin etkisi olduğu düşünülmektedir.

Somatizasyon Kendiliğinden geçer mi?

Somatizasyon, kişinin fiziksel semptomlarla başa çıkma mekanizmasıdır ve kendiliğinden geçmez. Genellikle altında yatan psikolojik veya duygusal sorunlarla ilişkilidir ve tedavi edilmedikçe devam edebilir. Somatizasyonun arkasındaki psikolojik faktörler ele alınmadığı sürece, semptomlar tekrarlayabilir veya şiddetlenebilir.

Tedavi edilmedikçe, somatizasyonun yol açtığı semptomlar yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir ve bazı durumlarda başka sağlık sorunlarını da tetikleyebilir. Bu nedenle, somatizasyonun etkili bir şekilde yönetilmesi ve altında yatan psikolojik faktörlerin ele alınması önemlidir. Psikoterapi gibi tedaviler, somatik semptomların iyileşmesine ve bireyin daha iyi bir sağlık ve yaşam kalitesine kavuşmasına yardımcı olabilir.

Somatoform Bozukluk ne kadar sürer?

Somatoform bozukluk, kişiden kişiye ve tedaviye yanıt verme hızına bağlı olarak farklılık gösterebilir. Bazı durumlarda semptomlar geçici olabilirken, diğer durumlarda daha uzun sürebilir. Tedavi alınmazsa veya altta yatan psikolojik sorunlar ele alınmazsa, semptomlar genellikle devam eder veya kötüleşir.

Somatoform bozukluğun süresi, semptomların ne kadar süredir var olduğuna ve bireyin tedaviye yanıtına bağlıdır. DSM-5’e göre, semptomların en az altı ay boyunca devam etmesi gerekmektedir. Ancak, bazı durumlarda semptomlar yıllarca devam edebilir.

Tedavi edici yaklaşımların kullanılmasıyla, semptomların süresi ve şiddeti genellikle azaltılabilir veya kontrol altına alınabilir. Psikoterapi, ilaç tedavisi ve diğer bireyselleştirilmiş tedavi yöntemleri, semptomların yönetilmesine ve yaşam kalitesinin iyileştirilmesine yardımcı olabilir. Ancak, tedavinin başarısı bireyden bireye değişebilir ve bazı durumlarda semptomların tamamen kaybolması mümkün olmayabilir.

Panik Atak, Somatik Belirti, Konversiyon Bozukluğu, Beden Dismorfik bozukluğu ve Hastalık Anksiyetesi arasındaki farklar

Panik atak, somatik belirti, konversiyon bozukluğu, beden dismorfik bozukluğu ve hastalık anksiyetesi farklı psikolojik rahatsızlıkları tanımlar. Bunlar arasındaki farklar şu şekildedir:

• Panik atak: Panik bozuklukta, ani ve şiddetli panik ataklar yaşanır. Bu ataklar genellikle kalp çarpıntısı, nefes darlığı, terleme, titreme ve ölüm korkusu gibi belirtilerle karakterizedir.
• Somatik belirti bozukluğu: Somatik belirti bozukluğunda, kişi sürekli fiziksel belirtilerden şikayetçidir ancak altta yatan bir tıbbi neden bulunamaz. Bu belirtiler, genellikle uzun süreli ve çeşitli vücut bölgelerinde olabilir.
• Konversiyon bozukluğu: Konversiyon bozukluğunda, kişi belirli bir duygu veya stresle ilişkilendirilebilecek bir fiziksel semptom yaşar, ancak bu semptomun tıbbi bir nedeni yoktur. Örneğin, kişi görme kaybı veya felç gibi semptomlar yaşayabilir.
• Beden dismorfik bozukluğu: Beden dismorfik bozuklukta, kişi vücudundaki veya görünüşündeki hayali kusurlarla aşırı derecede meşgul olur. Bu kusurlar, gerçekte var olmasa bile kişinin yaşamını önemli ölçüde etkileyebilir.
• Hastalık anksiyetesi: Hastalık anksiyetesi, kişinin sağlıkla ilgili aşırı endişe duyduğu bir durumdur. Kişi, genellikle hafif belirtilerle bile ciddi bir hastalık olduğunu düşünür ve bu düşünceyle yoğun kaygı yaşar.

Sonuç olarak, bu bozukluklar arasında temel farklar semptomların niteliği, şiddeti ve etkilenen kişilerin algılarına dayanır. Tanı koymak için genellikle semptomların süresi, şiddeti ve kişinin yaşamını nasıl etkilediği gibi faktörler dikkate alınır.