Otizm, Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB)

Otizm, sosyal etkileşim, iletişim, tekrarlayıcı davranışlar ve sınırlı ilgi alanları gibi alanlarda zorluklar yaşayan bir nörogelişimsel bozukluktur. Otizm spektrum bozukluğu (OSB) olarak da bilinir. Otizm, genellikle erken çocukluk döneminde belirtiler gösterir ve hayat boyu sürebilir.

Ayrıca, belirli konulara veya ilgi alanlarına yoğunlaşabilirler ve sık sık tekrarlayıcı davranışlar sergileyebilirler. Otizm, her bireyde farklı şekillerde görülebilir ve her bireyin semptomları derece ve yoğunluk bakımından farklı olabilir.

Otizm neden olur?

Otizmin tam olarak neden ortaya çıktığı henüz kesin olarak bilinmemekle birlikte, araştırmalar genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonunun otizm riskini artırdığını göstermektedir.

Genetik faktörler, otizmin oluşumunda önemli bir rol oynar. Otizmli bireylerin aile üyelerinde otizm spektrum bozukluğu veya diğer nörogelişimsel bozukluklar daha sık görülür. Genetik bir mutasyon, otizmin gelişimine katkıda bulunabilir.

Ayrıca, çevresel faktörlerin de otizm riskini artırdığı düşünülmektedir. Gebelik sırasında veya doğum sonrası dönemde anne tarafından kullanılan bazı ilaçlar, enfeksiyonlar, gebelikte yaşanan stres, anne yaşının ilerlemesi gibi faktörlerin otizm riskini artırdığı düşünülmektedir. Bununla birlikte, çevresel faktörlerin otizm oluşumunda tam olarak nasıl etki ettiği henüz tam olarak anlaşılamamıştır.

Otizm belirtileri nelerdir?

Otizm spektrum bozukluğu (OSD) olan kişilerde, sosyal etkileşim, iletişim ve davranışlar açısından farklılıklar gözlemlenebilir. OSD belirtileri, her bireyde farklılık gösterir ve farklı şiddetlerde olabilir. Bununla birlikte, OSD belirtileri genellikle erken çocukluk döneminde fark edilir. OSD belirtileri, şu şekilde sıralanabilir:

• Sosyal etkileşimde zorluklar: OSD olan bireyler, diğer insanlarla sosyal etkileşim kurmakta zorluk çekerler. Göz teması kurmaktan kaçınırlar, diğer insanların duygularını ve jestlerini anlamakta zorlanırlar ve yüz ifadelerini doğru bir şekilde yorumlamakta zorluk çekerler.
• Dil ve iletişimde zorluklar: OSD olan bireyler, dil ve iletişim becerilerinde gelişme geriliği yaşayabilirler. Konuşma gelişiminde gecikme yaşayabilirler, konuşma sesi ve tonu monoton olabilir veya yineleyici konuşmalar yapabilirler. Ayrıca, sosyal iletişimde kullanılan jest ve mimikleri anlamada da güçlük çekebilirler.
• Yineleyici davranışlar ve ilgi alanları: Otizmli bireyler, ilgi alanlarına yoğunlaşırlar ve belirli bir konu ya da nesne hakkında yoğun bir şekilde bilgi toplamak isteyebilirler. Aynı hareketleri veya rutinleri takip etme, yinelenen jest ve davranışlar yapma, sınırlı ilgi alanlarına sahip olma gibi yineleyici davranışlar da gözlemlenebilir.
• Duyusal hassasiyet: OSD olan bireyler, duyusal uyaranlara (ışık, ses, dokunma, koku vb.) farklı bir şekilde yanıt verebilirler. Bazıları aşırı hassas olabilirken, diğerleri hissiz olabilir. Bu durum, çevrelerindeki uyaranlara farklı bir şekilde tepki verirken kendilerini rahatsız hissetmelerine neden olabilir.

Bu belirtiler tek başına teşhis için yeterli değildir ve bir uzman tarafından değerlendirilmesi gerekmektedir.

Otizmin tanısı nasıl konulur?

Otizm spektrum bozukluğu (OSD) tanısı, uzman bir doktor veya psikolog tarafından yapılır. OSD tanısı koymak için birkaç farklı yöntem kullanılabilir:

1. Gelişimsel tarama testleri: Gelişimsel tarama testleri, çocukların gelişimini izlemek için kullanılan testlerdir. Bu testler, çocukların dil, iletişim, motor becerileri ve sosyal etkileşimlerini değerlendirebilirler. Bu testler, OSD olup olmadığını belirlemede ilk birkaç adımı atmak için kullanılabilir.
2. Davranışsal değerlendirme: Davranışsal değerlendirme, bir uzmanın, çocuğun sosyal etkileşim, dil ve davranışlarını doğrudan gözlemlemesini içerir. Bu değerlendirmede, çocuğun zekâ seviyesi, ilgi alanları ve yineleyici davranışları da dikkate alınır.
3. Standart testler: Standart testler, çocuğun dil, bilişsel ve sosyal becerilerini ölçmek için kullanılan özel testlerdir. Bu testler, OSD belirtileri ve diğer gelişimsel bozukluklar için standartlaştırılmış ölçümler içerir.
4. Tıbbi testler: Bazı tıbbi testler, diğer sağlık sorunları veya genetik bozukluklar gibi diğer olası nedenleri ortadan kaldırmak için kullanılabilir. Örneğin, kan testleri, metabolik testler veya nörolojik muayeneler yapılabilir.

OSD tanısı, çocuğun yaşına, gelişim seviyesine ve belirtilerine göre değişebilir. Tanı konulduktan sonra, çocukların ihtiyacına göre uygun destek ve tedaviler planlanabilir.

Otizmin tedavisi nasıldır?

Otizm spektrum bozukluğu (OSD), ömür boyu devam eden bir durumdur ve şu anda bir tedavisi yoktur. Ancak, erken tanı ve uygun müdahaleler ile belirtileri azaltmak ve çocuğun işlevselliğini artırmak mümkündür. Tedavi planları, her çocuğun ihtiyaçlarına göre özelleştirilir. Tedavideki temel amaçlar;

• İletişim becerilerinin geliştirilmesi: OSD’li çocuklar genellikle dil gelişiminde gecikmeler yaşarlar veya hiç konuşmazlar. Konuşma terapisi, alternatif ve artırılmış iletişim yöntemleri (örneğin, görsel destekler veya işaret dili) kullanarak çocukların iletişim becerilerini geliştirmelerine yardımcı olabilir.
• Sosyal becerilerin geliştirilmesi: OSD’li çocuklar, başkalarıyla ilişki kurmakta zorluk çekerler. Sosyal beceri terapisi, çocukların sosyal etkileşimlerini geliştirmelerine yardımcı olabilir.
• Yineleyici davranışların azaltılması: OSD’li çocuklar, yineleyici davranışlar veya takıntılar sergileyebilirler. Davranışsal terapi, bu davranışların azaltılmasına yardımcı olabilir.
• Ebeveyn eğitimi: Ebeveynlerin çocuklarına evde veya okulda nasıl destek olabileceklerini öğrenmeleri için eğitim alması önemlidir. Bu, çocukların gelişimini desteklemelerine ve evde uygun davranışları teşvik etmelerine yardımcı olabilir.
• Diğer müdahaleler: Bazı çocuklar, uyku sorunları, anksiyete veya diğer sağlık sorunları gibi diğer zorluklar yaşayabilirler. Bu durumlarda, tıbbi veya psikolojik müdahaleler gerekebilir.

Otizm genetik bir problem midir?

Evet, otizm spektrum bozukluğu (OSD) genetik faktörlerin etkisi altında oluşan bir nörogelişimsel bozukluktur. Bununla birlikte, tam olarak hangi genlerin etkisi altında olduğu net olarak belirlenememiştir. Araştırmalar, birden fazla genin OSD riskinde bir rol oynadığını göstermiştir. Ayrıca, çevresel faktörlerin de etkisi olduğu düşünülmektedir. Örneğin, çocukların erken yaşta maruz kaldığı bazı toksinler, OSD riskini artırabilir. Ancak, genetik faktörlerin OSD’nin temel nedeni olduğu düşünülmektedir.

Anne ve babalar otizm konusunda ne yapmalı?

Ebeveynler otizm konusunda şu adımları izleyebilirler:

• Erken uyarı işaretlerini öğrenin: Otizmin erken uyarı işaretlerini öğrenmek, erken müdahale edilmesine yardımcı olabilir. Çocuklar normalden daha az gülümseyebilir, konuşmayabilir veya ilgi göstermeyebilirler.
• Doktora danışın: Çocuklarınızın gelişiminde herhangi bir endişeniz varsa, bir doktora danışın. Doktorlar, çocuğunuzun gelişimini izleyebilir ve gerektiğinde testler yapabilir.
• Çocuğunuzun gelişimine katkıda bulunun: Çocukların sağlıklı gelişimi için iyi bir beslenme, uyku ve egzersiz rutini önemlidir. Ayrıca, çocuklarınızın zihinsel ve fiziksel becerilerini geliştirmelerine yardımcı olacak aktiviteler yapın.
• Destekleyici bir ortam yaratın: Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar için destekleyici bir ortam sağlamak önemlidir. Bu, çocukların ihtiyaçlarına göre ayarlanmış bir öğrenme ortamını içerebilir.
• Terapilere katılın: Otizm tedavisi, davranışsal ve konuşma terapileri gibi çeşitli terapileri içerebilir. Bu terapiler, çocukların sosyal, duygusal ve davranışsal becerilerini geliştirmelerine yardımcı olabilir.
• Kendinizi destekleyin: Otizmle yaşamak, aileler için zorlu bir deneyim olabilir. Kendinize zaman ayırın ve destek gruplarına katılın. Ayrıca, çocuklarınızın ihtiyaçlarını karşılamak için gerektiğinde profesyonel yardım alın.