İskemi nedir? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

İskemi, belirli organlara giden kan akışının zayıflaması veya tamamen kesilmesi sonucu o organların oksijen alamaması durumunu ifade eder. Genellikle ateroskleroz adı verilen damar sertleşmesi nedeniyle oluşan iskemi, damarlarda plak birikimi ve kalınlaşma sonucu ortaya çıkar. Bu durum, organları besleyen arterlerin daralması veya tıkanmasıyla gerçekleşir. İskemiye maruz kalan bölgelere “iskemik bölge” denir. Kalp, beyin, bağırsaklar, kol veya bacak gibi farklı organlar iskemiye maruz kalabilir.

Kalp üzerindeki etkilerine “kardiyak iskemi” denirken, beyin üzerindeki etkilerine “beyin iskemisi” adı verilir. Bağırsaklarda meydana gelen iskemiye “bağırsak iskemisi”, kol veya bacaklardaki iskemiye ise “ekstremite iskemi” denir.

İskeminin belirtileri arasında göğüs ağrısı, hızlı kalp atışı ve nefes darlığı bulunur. Aynı zamanda mide bulantısı, kusma, vücut ağrıları ve yorgunluk gibi semptomlar da ortaya çıkabilir. İskemi, etkilenen organlarda doku tahribatına neden olabilir ve uzun süre devam ederse hücre ölümüne yol açabilir. Bu durumun tamamının veya bir bölümünün ölümüne ise “enfarktüs” denir.

Ateroskleroz, kalp hastalıkları, obezite, felç ve sigara içimi gibi faktörlerin neden olduğu iskemi, tedavi yöntemleri arasında organlara kan akışının tekrar sağlanmasını hedefleyen uygulamaları içerir.

İskemi nedenleri: Organlara kan akışının zayıflamasına sebep olan faktörler

İskemi, belirli organlara giden kan akışının zayıflaması veya kesilmesi sonucu o organların ihtiyaç duyduğu oksijen ve besin desteğinin alınamaması durumudur. Bu tıbbi durum, genellikle iskeminin yaşandığı bölgelerde meydana gelen bozulmalar nedeniyle ortaya çıkar. İskemiye neden olan faktörler arasında şunlar bulunmaktadır:

• Ateroskleroz: Damar sertleşmesi veya plak birikimi, arterlerin daralmasına ve kan akışının azalmasına neden olabilir. Bu durum iskemiye yol açabilir.
• Kalp hastalıkları: Kalp damarlarında veya kalp kasında meydana gelen bozukluklar, kalbin yeterince kan alamamasına ve dolayısıyla iskemiye sebep olabilir.
• Kanın pıhtılaşma oranını artıracak durumlar: Kanın normalden daha kolay pıhtılaşması, damar tıkanıklıklarına ve iskemiye neden olabilir.
• Sigara kullanımı: Sigara içmek, damar sertleşmesini hızlandırabilir ve kan damarlarının daralmasına neden olarak iskemi riskini artırabilir.
• Obezite: Fazla kilolu olmak, vücuttaki yağ birikimini artırabilir ve bu durum kan damarlarını etkileyerek iskemiye zemin hazırlayabilir.
• Felç: Felç, beyin kan akışını etkileyerek iskemiye neden olabilir.
• Diyabet: Diyabet, damarların hasar görmesine ve tıkanmasına yol açarak iskemi riskini artırabilir.

Yukarıdaki faktörlerin etkisi altında kalan bireylerde iskemi gelişme olasılığı artabilir. Sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek, düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı beslenmek ve risk faktörlerini kontrol altında tutmak, iskemi riskini azaltmada önemli adımlardır.

İskemi türleri ve özellikleri

İskemi, organlara giden kan akışının zayıflaması veya kesilmesi durumunu ifade eder. İskemi, etkilendiği organa bağlı olarak farklı türlerde ortaya çıkabilir. İskemi türleri:

• Kardiyak iskemi (Miyokard iskemisi): Kalpte meydana gelen iskemi durumudur. Koroner arterlerdeki aterosklerotik plaklar genellikle kardiyak iskemiye neden olur. Bu durum, kalp kasının yeterince oksijen alamamasına ve dolayısıyla kalp krizine yol açabilir.
• Beyin iskemisi: Beyin dokusuna giden kan akışının azalması veya kesilmesi sonucu meydana gelir. Hızla gelişen beyin iskemisi, beyin dokusunun ölümüne (felç) neden olabilir.
• Bağırsak iskemisi (Mezenterik iskemi): Gastrointestinal sistemde meydana gelen iskemidir. Bağırsakları besleyen kan damarlarındaki sorunlar, özellikle yağlı bir yemek sonrası karın ağrısına neden olabilir.
• Ekstremite iskemisi: Kol veya bacakları etkileyen iskemi türüdür. En yaygın olarak bacakları besleyen arterleri etkileyen periferik arter hastalığı (PAD) olan kişilerde görülür. Bu durum, bacaklarda ağrı, uyuşma ve yürüme güçlüğüne yol açabilir.

Her iskemi türü, etkilediği organın fonksiyonlarına ve özelliklerine göre farklı belirtiler ve risk faktörleri taşıyabilir. Bu nedenle, iskemi türlerinin belirtileri ve risk faktörleri üzerinde odaklanan spesifik tedavi ve önlemler bulunmaktadır.

İskemi belirtileri: Tanı ve ilk belirtiler

İskemi belirtileri, etkilenen organa ve iskeminin şiddetine bağlı olarak değişebilir. Ancak genel olarak iskemi belirtileri şunları içerir:

• Göğüs ağrısı: Özellikle egzersiz sonrasında ortaya çıkabilen şiddetli veya rahatsız edici bir göğüs ağrısı, kardiyak iskeminin belirgin bir belirtisidir.
• Kalp atışının hızlanması: Kalp atışında artış veya düzensiz kalp atışları, kardiyak iskemi durumunda ortaya çıkabilir.
• Nefes darlığı: İskemi, vücuda yeterince oksijen ulaşamadığında nefes darlığına neden olabilir.
• Yorgunluk: Enerji eksikliği ve sürekli yorgunluk hissi, iskeminin yaygın belirtilerindendir.
• Vücut ağrıları: Genel vücut ağrıları, iskemiye bağlı olarak ortaya çıkabilir.
• Baş dönmesi ve baş ağrısı: Kan akışındaki bozukluklar, baş dönmesi ve baş ağrısına neden olabilir.
• Uyuşukluk: Etkilenen bölgede hissizlik veya uyuşukluk hissi, iskeminin belirtilerindendir.
• Mide bulantısı ve kusma: İskemi, mide bulantısı ve kusmaya neden olabilir.
• Geveleyerek konuşma: Beyin iskemisi durumunda konuşmada güçlük, geveleme veya anlama sorunları ortaya çıkabilir.
• İyileşmeyen yaralar: Kan akışının zayıfladığı bölgelerde yaraların iyileşme süreci yavaşlayabilir.
• Şişkinlik ve ishal: Bağırsak iskemisi durumunda karın şişkinliği ve ishal görülebilir.

Bu belirtiler, iskeminin farklı türlerine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Ayrıca, belirtiler bireyden bireye farklılık gösterebilir ve hafif veya şiddetli olabilir.

İskemi teşhisi nasıl yapılır?

İskemi teşhisi için genellikle vücuttaki kan akışının performansını değerlendiren çeşitli görüntüleme ve diagnostik testler kullanılır. Bu testler arasında şunlar bulunabilir:

• BT taramaları (Bilgisayarlı tomografi): Bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları, vücut içindeki organların detaylı kesit görüntülerini elde etmek için kullanılır. Bu test, özellikle beyin iskemisi veya kalp iskemisi gibi durumların teşhisi için yardımcı olabilir.
• Ultrason incelemeleri: Ultrason, vücut içindeki kan akışını ve organları değerlendirmek için kullanılır. Doppler ultrason, kan damarlarındaki kan akış hızını ölçmek ve değerlendirmek için kullanılabilir.
• Anjiyogramlar: Anjiyogramlar, damarların iç yapısını ve kan akışını göstermek için kullanılır. Bu test, özellikle koroner arterlerdeki tıkanıklıkları belirlemede etkili olabilir.
• Manyetik rezonans görüntüleme (MRG): Manyetik rezonans görüntüleme, vücut içindeki organların ve damarların detaylı görüntülerini elde etmek için kullanılır. MRG, özellikle beyin iskemisi durumlarını değerlendirmede etkilidir.
• Elektrokardiyografi (EKG veya ECG): Elektrokardiyografi, kalbin elektriksel aktivitesini kaydederek kalp sağlığını değerlendirmek için kullanılır. İskemi, EKG ile belirli değişikliklere neden olabilir.
• Stres testi: Stres testi, özellikle kalp iskemisi durumlarını değerlendirmede kullanılır. Kişiye egzersiz yaptırılarak kalp aktivitesi izlenir.

İskemi teşhisi, genellikle bu testlerin bir kombinasyonunu içerir. Bu testler, hastanın belirtileri, tıbbi geçmişi ve risk faktörleri dikkate alınarak sağlık profesyonelleri tarafından uygun görülen yöntemlere göre uygulanır. Teşhis sonuçlarına dayanarak uygun tedavi planı belirlenir.

İskemi risk faktörleri: Sağlık durumu ve yaşam tarzı etkileri

Vücutta iskemi riskini artırabilen çeşitli faktörler bulunmaktadır. Bu risk faktörleri genellikle bireyin sağlık durumu ve yaşam tarzıyla ilgili etkenleri içerir. İskemi riskini artıran başlıca faktörler şunlardır:

• Sigara kullanımı: Aşırı sigara tüketimi, damar sertleşmesini hızlandırabilir ve kan damarlarının daralmasına neden olarak iskemi riskini artırabilir.
• Obezite: Fazla kilolu olmak, vücuttaki yağ birikimini artırabilir ve bu durum damarları etkileyerek iskemi riskini artırabilir.
• Kalp hastalıkları: Özellikle koroner arter hastalıkları, damarlarda tıkanıklıklara neden olarak kalp iskemisine yol açabilir.
• Diyabet: Diyabet, kan damarlarında hasara neden olarak iskemi riskini artırabilir.
• Hareketsizlik: Düzenli egzersiz yapmamak, kan dolaşımını ve genel sağlığı etkileyerek iskemi riskini artırabilir.
• Yüksek tansiyon: Yüksek tansiyon, damarların sertleşmesine ve daralmasına yol açarak iskemi riskini artırabilir.
• Yüksek trigliserid seviyesi: Yüksek trigliserid seviyeleri, kan damarlarında plak oluşumuna neden olarak iskemi riskini artırabilir.

Bu risk faktörleri, genellikle bir arada bulunabilir ve birbirleriyle etkileşim içinde olabilir. Sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek, düzenli egzersiz yapmak, dengeli beslenmek ve risk faktörlerini kontrol altında tutmak, iskemi riskini azaltmada önemli adımlardır.

İskemi nasıl önlenir? Sağlıklı yaşam için 5 temel adım

İskemi riskini azaltmak ve önlemek için sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek önemlidir. İskemiyi önlemek için atılacak temel adımlar:

Sağlıklı beslenme:

• Daha fazla meyve, sebze ve tam tahıllı gıdalar tüketmek.
• Doymuş yağ ve trans yağ içeren besinleri sınırlamak.
• Omega-3 yağ asitleri açısından zengin balıkları düzenli olarak tüketmek.

Düzenli egzersiz:

• Haftada en az 150 dakika orta düzeyde yoğunluktaki aerobik egzersizleri yapmak.
• Güçlendirme egzersizleriyle kas kütlesini artırmak.
• Fiziksel aktiviteyi günlük rutine dahil etmek.

Sigarayı bırakma:

• Sigara kullanımını bırakmak veya azaltmak, damar sağlığını önemli ölçüde iyileştirebilir.
• Sigara bırakma programlarından ve destek gruplarından faydalanmak.

Stres yönetimi:

• Meditasyon, yoga veya derin nefes egzersizleri gibi stres azaltıcı teknikleri uygulamak.
• Hobilerle uğraşmak ve rahatlatıcı aktivitelere zaman ayırmak.

Düzenli sağlık kontrolleri:

• Kan basıncı, kolesterol ve diyabet düzeylerini düzenli olarak kontrol ettirmek.
• İlgili tedavileri düzenli ve eksiksiz bir şekilde uygulamak.

Bu adımları uygulamak, genel sağlığı iyileştirmek ve iskemi riskini azaltmak için etkili bir yol olabilir. Ayrıca, sağlık profesyonelleriyle düzenli iletişim kurmak ve sağlık durumunu takip etmek de önemlidir. İskemiye karşı koruyucu tedbirler almak, yaşam kalitesini artırabilir ve ciddi sağlık sorunlarını önleyebilir.