Gastrit (Mide iltihabı)

Gastrit, mide iç yüzeyindeki mukoza tabakasının iltihaplanması durumudur. Mukoza tabakası, mide asidinden ve sindirim enzimlerinden kaynaklanan zararlı etkilerden koruyan bir koruyucu tabakadır. Ancak bazı durumlarda, mide mukozası iltihaplanabilir ve bu da gastrite neden olabilir.

Gastrit, akut veya kronik olabilir. Akut gastrit ani bir şekilde ortaya çıkar ve genellikle kısa bir süre sürer. En sık nedenleri, nonsteroidal antiinflamatuar ilaçlar (NSAID‘ler), aşırı alkol tüketimi, stres, viral enfeksiyonlar veya mideye zarar veren diğer maddelerdir.

Kronik gastrit ise uzun süreli bir durumdur ve mide iltihabı sürekli veya düzenli aralıklarla tekrarlar. Kronik gastritin birkaç alt tipi vardır, en yaygın olanı Helicobacter pylori adı verilen bakterinin neden olduğu gastrittir. Diğer nedenler arasında otoimmün hastalıklar, mide zarına zarar veren maddelerin sürekli maruziyeti, beslenme faktörleri ve bazı ilaçların uzun süreli kullanımı bulunabilir.

Gastrit neden olur?

Gastrit, çeşitli faktörlerden kaynaklanabilir. Gastrit gelişimine katkıda bulunan bazı yaygın nedenler:

• Helicobacter pylori enfeksiyonu: Bu bakteri, mide mukozasını enfekte ederek gastrite neden olabilir. H. pylori enfeksiyonu, yaygın bir gastrit nedenidir.
• Nonsteroidal antiinflamatuar ilaçlar (NSAID’ler): Aspirin, ibuprofen, naproksen gibi NSAID’ler, ağrı kesici ve antiinflamatuar özellikleri nedeniyle sıkça kullanılır. Ancak, uzun süreli veya yüksek dozda kullanıldıklarında mide mukozasını tahriş edebilir ve gastrite yol açabilir.
• Alkol tüketimi: Aşırı alkol tüketimi, mide mukozasını tahriş edebilir ve iltihaplanmaya neden olabilir. Alkolün yanı sıra bazı asitli içecekler de mideyi tahriş edebilir.
• Otoimmün hastalıklar: Bazı otoimmün hastalıklar, vücudun kendi hücrelerine karşı bağışıklık sistemini saldırganlaştırabilir. Bu durumda, bağışıklık sistemi mide mukozasına saldırabilir ve iltihaplanmaya yol açabilir.
• Beslenme faktörleri: Yanlış beslenme alışkanlıkları, aşırı baharatlı veya yağlı yiyeceklerin tüketimi, yetersiz lif alımı gibi faktörler, mide mukozasının tahriş olmasına ve gastrit gelişimine katkıda bulunabilir.
• Sigara içmek: Sigara içmek, mide mukozasını tahriş edebilen ve gastrite neden olabilen bir faktördür.
• Asit reflüsü: Midedeki asidin yemek borusuna geri kaçması, yemek borusu ve mide arasındaki geçiş bölgesinde tahrişe ve gastrite yol açabilir.
• Stres: Şiddetli veya uzun süreli stres, mide asidinin salgılanmasını artırabilir ve mide mukozasını tahriş edebilir.

Gastritin nedenleri karmaşık olabilir ve bazen birden fazla faktörün bir araya gelmesi sonucunda ortaya çıkabilir. Her bireyde nedenler farklı olabilir ve belirli bir durumda gastritin oluşumunu etkileyen faktörlerin belirlenmesi için bir doktora danışmak önemlidir.

Gastrit nasıl önlenir?

Gastrit, mide iç yüzeyinin iltihaplanması durumudur. Gastritin önlenmesi için aşağıdaki yöntemleri takip etmek faydalı olabilir:

• Sağlıklı beslenme: Düzenli ve dengeli bir beslenme programı benimsemek gastrit riskini azaltabilir. Mideyi tahriş edebilecek yağlı, baharatlı ve asidik yiyeceklerden kaçınmak önemlidir. Ayrıca, taze sebzeler, meyveler, kepekli tahıllar ve düşük yağlı protein kaynakları gibi besinlerle beslenmek mide sağlığı için faydalıdır.
• Düzenli yemek saatleri: Yemek saatlerini düzenli tutmak, mide asidinin düzgün bir şekilde salgılanmasına yardımcı olabilir. Düzensiz ve aralıklı beslenme mideye gereksiz stres yaratabilir ve gastrit riskini artırabilir.
• Sigara ve alkol tüketiminden kaçınma: Sigara içmek ve aşırı miktarda alkol tüketmek, mide zarını tahriş edebilir ve gastrit riskini artırabilir. Bu nedenle, sigara içmemek ve alkolü sınırlamak veya mümkünse tamamen bırakmak önemlidir.
• Stres yönetimi: Stres, mide asidinin salgılanmasını artırabilir ve gastrit semptomlarını tetikleyebilir. Stres yönetimi teknikleri, yoga, meditasyon, derin nefes alma egzersizleri veya hobiler gibi yöntemlerle stresi azaltmak önemlidir.
• İlaçların düzgün kullanımı: Aspirin gibi ağrı kesiciler veya nonsteroidal antiinflamatuar ilaçlar (NSAID’ler) gibi mideyi tahriş edebilecek ilaçları düzenli ve uzun süreli kullanmadan önce doktorunuza danışmak önemlidir. Doktorunuz tarafından reçete edilen ilaçları kullanırken dozaj talimatlarını takip etmek de önemlidir.
• Helicobacter pylori enfeksiyonunu tedavi etmek: Helicobacter pylori adlı bakteri, gastrite ve peptik ülserlere yol açabilen bir enfeksiyondur. Bu enfeksiyonun tedavisi için doktorunuza başvurmanız ve uygun antibiyotik tedavisini almanız önemlidir.

Gastrit belirtileri nelerdir?

Gastritin belirtileri kişiden kişiye değişebilir ve bazı insanlar hafif semptomlar yaşarken diğerleri daha ciddi belirtiler deneyimleyebilir. Gastritin yaygın belirtileri şunları içerebilir:

• Mide ağrısı: Mide bölgesinde yanma, rahatsızlık veya ağrı hissi genellikle en yaygın gastrit belirtisidir. Bu ağrı, midenin üst kısmında veya göğüs bölgesinde hissedilebilir ve bazen sırtta da yayılabilir.
• Hazımsızlık: Mide ekşimesi, şişkinlik, gaz, bulantı veya kusma gibi sindirim sorunları gastrit ile ilişkili olabilir.
• İştah kaybı: Gastritin bir başka belirtisi de iştah azalması veya iştah kaybıdır. Mide rahatsızlığı hissi, yemek yeme isteğini azaltabilir.
• Bulantı ve kusma: Gastrit, bazı insanlarda mide bulantısı ve hatta kusmaya neden olabilir.
• Geğirme ve asit reflü: Midedeki asit düzeyindeki artış, geğirme veya mideden yemek borusuna geri kaçan asit nedeniyle asit reflü semptomları yaşanabilir.
• Kanama: Bazı gastrit tipleri, mide yüzeyinde tahrişe ve kanamaya neden olabilir. Bu durumda, koyu renkli veya kanlı kusma ve siyah renkli dışkılama gibi belirtiler ortaya çıkabilir.

Gastritin semptomları bazen diğer mide rahatsızlıklarıyla da ilişkilendirilebilir, bu nedenle doğru teşhis ve tedavi için bir doktora başvurmak önemlidir.

Gastrit nasıl teşhis edilir?

Gastrit şüphesi olduğunda öncelikle doktor, hastanın semptomlarını ve şikayetlerini dinler ve gastrit olasılığını değerlendirir. Semptomların süresi, şiddeti ve tetikleyici faktörler hakkında bilgi alınır. Sonrasında fiziki muayene ile doktor, mide bölgesini palpasyon (elle muayene) yaparak değerlendirir ve başka potansiyel nedenleri ekarte etmek için genel bir fizik muayene yapar.

Kişi muayene sonrasında gastrit şüphesi taşıyor olsa da kesin nedeni belirlemek için çeşitli testlerden bir ya da birkaç tanesinin yapılmasını isteyebilir. Kan testleri, enfeksiyon veya diğer inflamatuar belirtileri aramak için yapılabilir. Bu testler, tam kan sayımı, C-reaktif protein (CRP) seviyeleri, karaciğer fonksiyon testleri ve Helicobacter pylori enfeksiyonunu tespit etmek için kan antikor testlerini içerebilir.

Bireyin üst sindirim sistemini incelemek için esnek bir tüp (endoskop) kullanarak doktor mideye ve yemek borusuna bakar. Bu yöntemle mide iç yüzeyi incelenir ve herhangi bir iltihap, yaralar veya lezyonlar gözlemlenebilir. Ayrıca, endoskopi sırasında bir doku örneği (biyopsi) alınabilir, bu da gastrit tipini belirlemek ve diğer olası hastalıkları dışlamak için kullanılabilir.

Endoskopiye ek olarak, bazen gastrik boşalma sintigrafisi veya üst gastrointestinal seri gibi görüntüleme testleri de kullanılabilir. Bu testler, mide hareketlerini ve boşalma hızını değerlendirmeye yardımcı olabilir.

Gastrit nasıl tedavi edilir?

Gastritin tedavisi, altta yatan nedenlere ve semptomların şiddetine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Tedavi genellikle semptomların hafifletilmesini, mideyi iyileştirmeyi ve tekrarlanmasını önlemeyi amaçlar. Yaygın olarak kullanılan gastrit tedavi yöntemlerinden bazıları:

• İlaç tedavisi: Doktorunuz, gastrit tipine bağlı olarak antiasitler, H2 blokerleri, proton pompa inhibitörleri (PPI’lar) veya mide koruyucu ilaçlar gibi ilaçlar reçete edebilir. Bu ilaçlar mide asidini düzenleyerek ve mide zarını koruyarak semptomları hafifletir.
• Helicobacter pylori enfeksiyonunun tedavisi: Helicobacter pylori enfeksiyonu gastrite neden olabilir. Bu durumda, doktorunuz antibiyotik tedavisi önerebilir. Antibiyotikler, enfeksiyonu ortadan kaldırmak için kullanılır ve genellikle proton pompa inhibitörleri ve başka ilaçlarla birlikte alınır.
• Diyet düzenlemeleri: Gastrit tedavisinde diyet de önemlidir. İrritan etkisi olan yiyeceklerden kaçınmak, asitli ve baharatlı yiyeceklerden uzak durmak, kafein ve alkolden kaçınmak, yemekleri küçük porsiyonlarda sık sık tüketmek gibi önlemler alınabilir. Diyetisyenin yönlendirmesiyle uygun bir diyet planı oluşturmak faydalı olabilir.
• Stres yönetimi: Stres, gastrit semptomlarını artırabilir. Stresi azaltmak için gevşeme teknikleri, meditasyon, yoga veya egzersiz gibi stres yönetimi teknikleri uygulayabilirsiniz.
• Sigara ve alkol tüketiminden kaçınma: Sigara içmek ve aşırı miktarda alkol tüketmek gastriti kötüleştirebilir. Bu nedenle, sigarayı bırakmak veya azaltmak ve alkol tüketimini sınırlamak önemlidir.
• İlaçların düzgün kullanımı: Gastrit semptomlarını tetikleyebilecek ağrı kesiciler veya NSAID’ler gibi ilaçları düzenli ve uzun süreli kullanmaktan kaçınmak önemlidir. Doktorunuzun talimatlarına göre ilaçları kullanmak önemlidir.

Gastrite iyi gelen ve gelmeyen yiyecekler nelerdir? 

Gastrite iyi gelen yiyecekler:

• Lifli yiyecekler
• Protein
• Fermente yiyecekler
• Zencefil
• Bitki çayları
• Hindistan cevizi yağı

Gastrite iyi gelmeyen veya semptomları artırabilen yiyecekler:

• Baharatlı ve acı yiyecekler
• Asidik yiyecekler
• Kafein
• Alkol
• Yağlı ve kızarmış yiyecekler
• Domates gibi asitli yiyecekler
• Her türlü işlenmiş gıda

Gastrit hastaları nasıl beslenmelidir? Gastrit diyeti nasıl yapılır?

Gastrit diyeti, mideyi tahriş etmeyen, asit düzeyini dengeleyen ve sindirim sistemini rahatlatan yiyecekleri içermelidir. Gastrit hastaları için önerilen beslenme yönergeleri:

Yumuşak ve sindirimi kolay yiyecekler tercih edin:

• Haşlanmış sebzeler (havuç, kabak, patates vb.),
• Pişmiş veya buharda pişirilmiş beyaz et (tavuk, hindi),
• Pişmiş yumurta,
• Beyaz ekmek veya tam tahıllı ekmek (az miktarda tüketin),
• Yulaf ezmesi veya pirinç gibi tahıllar,
• Az yağlı süt ürünleri (yoğurt, peynir),
• Haşlanmış veya buharda pişirilmiş balık.

Lifli yiyecekleri tüketin:

• Taze sebzeler (brokoli, ıspanak, lahana),
• Meyveler (elma, armut, muz),
• Kepekli tahıllar (kepekli ekmek, yulaf ezmesi),
• Kuru baklagiller (mercimek, nohut),
• Lifli gıdalar, sindirim sistemini düzenleyerek semptomları hafifletebilir.

Probiyotik yiyecekler tüketin:

• Yoğurt,
• Kefir,
• Turşu,
• Fermente edilmiş gıdalar (kimchi, miso).

Yağ alımını sınırlayın:

• Ağır yağlı yiyeceklerden kaçının,
• Kızartmalardan, yağlı etlerden ve yağlı soslardan uzak durun,
• Zeytinyağı veya avokado gibi sağlıklı yağları tercih edin.

Baharatlı ve asidik yiyeceklerden kaçının:

• Acı biber, baharatlar, acı soslar,
• Limon, portakal, domates gibi asidik yiyecekler mideyi tahriş edebilir.

Öğünleri düzenli ve küçük porsiyonlar halinde tüketin:

• Büyük öğünler yerine sık sık ve az miktarlarda beslenmek, sindirimi kolaylaştırabilir.

Kafein ve alkol tüketimini sınırlayın veya kaçının:

• Kahve, çay, çikolata, enerji içecekleri gibi kafeinli içecekleri ve alkolü mümkün olduğunca azaltın veya tamamen kaçının.

Su tüketimine dikkat edin:

• Yeterli miktarda su içmek, mide asidini dengelemeye yardımcı olabilir.