İltihabi bağırsak hastalıkları, ilk olarak bağırsak olmak üzere sindirim sistemi organlarının uzun süre inflamasyona ( iltihaplanmaya) uğraması sonucu ortaya çıkar. Bu hastalıklar, ara ara alevlenme, şiddetlenerek ve remisyona (hastalığın vücuttaki belirtilerini kesmesi) girme şeklinde ilerler. Hekim tarafından uygun görülen tedavi ile hastalığın ilerleyişini durdurmak ve hastalığa bağlı bazı gelişen yan etkiler , komplikasyonların oluşmasını önlemek olasıdır.
Bağırsak İltihabı Hastalığı Nedir?
Bağırsak iltihabı hastalığının tanımı; başta bağırsaklar olmak üzere sindirim sistemi organlarının kronik inflamasyon (iltihaplanma) sonucu ortaya çıkan hastalıklar için kullanılan bir terimdir. İltihabi bağırsak hastalıklarının en sık görülen türü , ülseratif kolit ve Crohn hastalığıdır.
Ülseratif kolit; ilk olarak kalın bağırsak ve rektumu etkileyen bir rahatsızlıktır. Ülseratif kolit, kalın bağırsakların iç yüzeyini kaplayan kısmının iltihaplanması ile oluşan bir rahatsızlıktır. Hastalık belirtilerinin yaklaşık yüzde 95’inde kalın bağırsağın son kısmı olan rektum kısmında tutulum gözlemlenir. Ülseratif kolit hastalığı genelikle makattan yukarıya doğru, kalın bağırsak boyunca ilerleme (yayılım) gösterir.
Crohn hastalığı; sindirim sisteminin herhangi bir bölgesini etkileyebilmekle birlikte genelde ince bağırsak tutulumu yapar. Ülseratif kolitte bağırsağın sadece yüzeyi etkilenirken Crohn hastalığında daha derin dokuları da etkilenmektedir.
İltihabi bağırsak rahatsızlığının belirtileri, hastalığın etkilediği alana , bölgeye ve iltihaplanmanın derecesine göre farklılıklar gösterir. Bazı hastalar daha hafif semptomlar gösterirken bazı hastalar daha yoğun şiddetli belirtiler göstermektedir. İltihabı bağırsak hastalıkları; belirtilerin arttığı, şiddetlendiği daha sonra alevlenme ve semptomların hafiflediği remisyon dönemleri ile devam eder. Ülseratif kolit ve Crohn hastalığında sık rastlanılan belirtiler:
- İshal
- Karın ağrısı
- Gaitada (dışkıda) kan
- Karın krampları
- İştah azalması
- Yorgunluk, halsizlik
- İstemsiz kilo kaybı
belirtileri sıralanabilir.
Yukarıda yer alan İltihabi bağırsak hastalıkları belirtilerinden bir ya da birkaçını gösteren, son zamanlarda bağırsak hareketlerinde bir değişiklik fark eden kişiler hemen doktora başvurarak gerekli tetkikleri ve testleri yaptırmalıdır. İltihabi bağırsak hastalıkları çok ciddi sağlık sorunlarına neden olabileceğinden teşhis ve tedavisi dikkate alınarak dikkat edilmesi gereken hastalıklardır.
İltihabi Bağırsak Hastalıkları Komplikasyonları Nelerdir?
İltihabi bağırsak hastalıkları vücutta bazı istenmeyen yan etkilerin otaya çıkmasına sebep olabilir. Ülseratif ve Crohn hastalığında ortak olarak yaşanılan komplikasyonlar (sorunlar):
Kolon kanseri
Ülseratif kolit ya da Crohn hastalığından kalın bağırsağının büyük bir kısmı etkilenmiş hastalarda kolon kanseri oluşma riski dahafazladır. İltihabi bağırsak tanısı konmuş hastalar, tanı konduktan sonra 8-10 yıl sonra kolon kanseri ortaya çıkma risikinden dolayı tarama testlerinden geçer. Tarama testleri başlama süresi hastanın; yaşı, ek hastalıkları,hastalık öyküsü aile öyküsü gibi özelliklerine bağlı olarak değişkenlik gösterir. Böylece tanı konan hastalar, kolon kanseri taramasına ne zaman başlanması gerektiği konusunda doktoruyla görüşmelidir.
Cilt, göz ve eklem iltihaplanmaları:İltihabı bağırsak hastalıklarının belirtilerinin şiddetlenme dönemlerinde artrit (eklem iltihabı), cilt lezyonları, üveit gibi rahatsızlıklara rastlanmaktadır.
İlaç yan etkileri: İltihabi bağırsak hastalıklarının tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar, kanser hücrelerinin nadirende olsa oluşmasında risk faktörü olarak görülebilir. Tedavide kullanılan kortikosteroidlerde; kemik erimesi, yüksek tansiyon gibi rahatsızlıkların oluşmasına yol açar.
Primer Sklerozan Kolanjit
Karaciğer içinde yer alan safra kanallarının iltihaplanarak daraldığı durumda , karaciğer fonksiyonlarında bozulma meydana gelebilir. Primer sklerozan kolanjit tanısı konan hastalarda, iltihabi bağırsak hastalığı olma riski yüksektir.
Crohn Hastalığına Bağlı Olarak Oluşabilecek İstenmeyen Durumlar
Bağırsak tıkanıklığı: Crohn hastalığı, bağırsak duvarının tüm katmanlarını etkileyecek düzeyde bir rahatsızlıktır. Etkilenen katmandaki bağırsak duvarı kalınlaşır ve bağırsak daralır, bu nedenle sindirim gereçlerinin bağırsak içerisindeki geçmesi durur.
Malnütrisyon:Crohn hastaları; ishal, karın ağrısı ve krampları yüzünden yemek yemekte zorlanırlar. Bu sebeple bağırsakta da besin emiliminde sorunlar yaşanılır. Yaşanan bu sorunlar nedeniyle hasta, ihtiyaç duyduğu gıdaların alınamamasından kaynaklı beslenme problemi yaşar. Crohn hastalarında B12 vitamini ve demir eksikliğinden kaynaklı anemi (kansızlık) görülür.
Fistül oluşumu: Fistül rahatsızlığı, iç organlar arasında veya iç organlar ile vücut yüzeyi arasında ortaya çıkan doğal olmayan bir bağ ile bağlıdır. Crohn hastalığında, bağırsak duvarı tamamen alevlenerek (iltihaplanarak ) diğer organ duvarlarına kadar ilerleyip fistül oluşturabilir. En sık fistül oluşumu, anal (perianal) bölgede gözlenir. Fistül enfekte olarak abse halini gelir.
Anal fissür: Crohn hastalarında, anüs çevresini döşeyen cilt yüzeyinde küçük bir yırtılmadır. Buna anal fissür denir.
Ülseratif Kolitte Görülen Komplikasyonlar
Toksik megakolon:Sık görülmeyen ancak ciddi anlamda yaşamı tehdit edici olan, kalın bağırsakların tümünün veya bir bölümünün giderek aniden şiştiği, kan akımı olmadığı için doku kaybıyla birlikte kangrenleştiği (toksik megakolon) bir hastalık türüdür.
Bağırsakta delinme (perforasyon): Bağırsak delinmesine toksik megakolon’nun sebep olabileceği gibi perforasyon kendiliğinden de oluşabilir.
Aşırı sıvı kaybı:Hastanın ishal olması nedeniyle vücuttan aşırı sıvı kaybı dehidratasyona neden olabilir.
İltihabi Bağırsak Hastalıkları Neden Olur?
İltihabı bağırsak hastalıklarının neden olduğu konusu hakkında net bir bilgi yoktur. Yapılan çalışmalara göre uzmanlar; beslenme, genetik, stres ve çevresel etmenler gibi pek çok faktörün hastalık oluşmasında etkili olabileceğini öngörmektedir.
İltihabi bağırsak hastalıklarının gelişiminde bağışıklık sisteminin durumuda etkilidir. Normal durumda bağışıklık sistemi; bütün vücudumuzda olduğu gibi sindirim sisteminede giren zararlı bakteri, virüs, parazit gibi mikroorganizmaları tanır ve imha eder. Bu süre zarfında bağırsakta, enfeksiyonla mücadele etmek için bağışıklık sistemi aracılığıyla iltihaplanma oluşur. Enfeksiyon durumu ortadan kalktığında iltihaplanma düzelir ve bağırsak eski haline geri döner , işlevini yerine getirir. Sağlıklı kişilerde enfeksiyon süreci bu şekildedir. İltihabi bağırsak hastalığında, ortada bir enfeksiyon olmamasına rağmen bağırsakta iltihaplanma meydana gelir. Bağışıklık sistemi, vücudun kendi hücresi olan sağlıklı bağırsak hücrelerini ele geçirerek organ hasarına sebep olur.
İltihabı Bağırsak Hastalıkları İçin Risk Oluşturan Durumlar
Yaş: Hastalık tanısı konan hastalar genellikle 30 yaşından küçüktür.Fakat bazı kişilerde hastalık 50’li yaşlara kadar tespit edilemeyebilir.
Aile öyküsü: Ebeveyn, kardeş, çocuk gibi birinci derece akrabalarında iltihabi bağırsak hastalığı olan kişilerde gen aktarımından dolayı hastalık daha sık rastlanır.
Sigara: Sigara içmek, Crohn hastalığı ortaya çıkmasında kontrol edilebilir en önemli risk faktörüdür.
Non Steroidal Antiinflamatuar İlaçlar:İçerisinde İbuprofen, naproksen sodyum, diklofenak sodyum gibi etken olan maddeler NSAİ grubu ilaçlar hastalık oluşumu ve bulunan rahatsızlığın ilerlemesi açısından risk faktörü oluşturur.
İltihabi Bağırsak Hastalıkları Tanı ve Tedavisi Nasıldır?
Tanıda ve teşhisde, belirti ve bulgulara neden olabilecek diğer hastalık bulgularınıda göz önüne alınarak geniş bir araştırma yapılır.Araştırma sonucu ortaya çıkan olası hastalıkların değerlendirilmesi için kan tahlili, gaita (dışkı) testleri yapılır. Ülseratif kolit veya Crohn hastalığının sindirim organları üzerindeki etkilerini yorumlamak için endoskopi, kolonoskopi gibi yöntemleri kullanılır. Endoskopik işlemlerinin uygulanamayacağı durumlarda, bağırsak delinmesi (performasyonu) gibi durumları olan hastalarda; X-ray, BT, MR gibi görüntüleme işlemlerinden yararlanılabilir.
İltihabi bağırsak rahatsızlıklarının tedavisinde temel hedef rahatsızlığa sebep olan inflamasyonun (iltihaplanmanın) azaltılmasıdır. İltihaplanmanın azaltılması, belirti ve bulguların hafiflemesini ve rahatsızlığın uzun dönemde remisyona ( hastalık aktivitesinin bulunmadığı dönem) uğramasını sağlar. Aynı zaman tedavi sayesinde hastalıktan kaynaklı komplikasyonlar engellenebilir.
Hastalık Tedavisinde Hem İlaç Hem de Cerrahi Yöntemler Kullanılabilir
İlaç tedavisinde;
- • İltihaplanmayı azaltmak adına kortikosteroid gibi antiinflamatuar ilaçlar
- Bağışıklığı baskılamak için azotriopin, metotraksat benzeri ilaçlar
- Hastalığa bağlı olarak enfeksiyon oluşmuşsa hekim tarafından verilen antibiyotikler kullanılabilir.
- Hastanın hastalık durumuna bağlı olarak doktor, ishal önleyici, ağrı kesici ve vitamin takviyesi verebilir.
Bu hastalığa sahip hastalarda aşırı kilo kaybı olduğunda veya hastanın beslenme düzeni bozulduğunda, uzman hekim tarafından beslenme desteği başlanması düşünülür. Hastaya tüp (enteral nütrisyon) ya da damar yolu aracılığıyla besin takviyesi sağlandığı (parenteral nütrisyon) özel beslenme teknikleri uygulanır.Yapılan işlemler sayesinde hem hastanın iyileşmesi hem de bağırsağın dinlendirilerek düzelmesi sağlanır.
Ülseratif kolit ve Crohn hastalığının cerrahi tedavi yönteminde, artık hasar gören bağırsak kısmının çıkarılması ve geriye kalan bağırsağın sağlıklı bir biçimde işlevini yerine getirir hale gelmesi hedeflenir. Hastalığa bağlı olarak gelişen bağırsak tıkanıklığı gibi bazı durumlarda oluşan komplikasyonların tedavisinde de cerrahi müdahale gerekebilir. Fakat bu hastalıklarda her zaman cerrahi kesin çözüm olamaz. Hastanın ameliyat olması , genel durumunu daha iyi hale getirecek ve oluşacak komplikasyonları önlemek için yapılır.
Eğer iltihabi bağırsak rahatsızlığı şüphesi varsa donanımlı bir sağlık merkezine başvurarak gerekli kontrollerinizi yaptırmalısınız. Biz Özel Ankara Magnet Hastanesi olarak uzman hekimlerimizin yönlendirmesiyle gerekli tetkikleri ve testleri yapılmaktadır. İltihabi bağırsak hastalığı teşhisi konmuş kişilerin de en etkili tedavi yöntemlerini ve hastalıkla ilgili detaylı bilgi alabilmek için Özel Ankara Magnet Hastanesi’nde gastroenterologa başvurması daha faydalı olacaktır.
