Travma sonrası stres bozukluğuyla başa çıkma: 10 öneri

Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB), korkunç bir olay tarafından tetiklenen bir zihinsel sağlık durumu olarak kabul edilir. TSSB yaşayan kişilerde geçmişe dönüşler, kabuslar ve yoğun kaygı hissi gibi belirtiler sıkça görülür. Ayrıca, olayla ilgili kontrol edilemeyen düşünceler de ortaya çıkabilir. Belirtiler zamanla veya kişiden kişiye değişebilir. Eğer bir aydan uzun bir süredir rahatsız edici duygu durumları ve düşünceler varsa, bir uzmana başvurmak önemlidir. Mümkün olan en kısa sürede tedavi almak, TSSB semptomlarının kötüleşmesini önlemeye yardımcı olabilir.

Zorlayıcı durumlarla başa çıkma: Sınırların ötesindeki zorluklarla mücadele

Birçoğumuz hayatımız boyunca üzüntülü, gergin veya kaygılı hissettiğimiz durumlarla karşılaşırız. Ancak bu durumların çoğu gerçekten travma olarak nitelendirilmez. Ruhsal travma, kişinin baş edebileceğinin çok üzerinde bir şiddet ve yoğunlukta yaşadığı, sınırlarının zorlandığı, korku ve çaresizlik hissi yaşattığı durumlarla ilişkilendirilir. Bu tür durumlar, kişinin olağan deneyim sınırlarının ötesindedir.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB), ağır bir psikolojik travma sonrasında ortaya çıkan, travmatik olayın tekrar tekrar yaşanması, olayı hatırlatan uyaranlardan kaçınma ve artmış uyarılmışlık gibi belirgin semptomlarla kendini gösteren bir bozukluktur.

Farklı kişilerde farklı belirtiler gösteriyor

Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), semptomlar üç aydan kısa sürdüğünde “akut”, daha uzun sürdüğünde ise “kronik” olarak adlandırılır. Önemli bir klinik özellik ise travmatik yaşantıdan altı aydan uzun bir süre sonra ortaya çıkabilen tiplerdir, bu durumlara “gecikmeli başlangıçlı” denir. TSSB’nin ortaya çıkmasında travmanın niteliği, şiddeti, daha önce yaşanmış travmatik olaylar ve travma sonrası yaşanan koşullar önemli belirleyicilerdir.

TSSB’ye neden olan durumlar

• Savaşa maruz kalmak
• Kaza
• Çocuklukta fiziksel istismar
• Cinsel şiddet
• Fiziksel şiddet
• Yangın, doğal afet, soygun, uçak kazası, işkence, adam kaçırma, yaşamı tehdit eden tıbbi teşhis, terör saldırısı gibi yaşamı tehdit eden ve birçok travmatik olay

TSSB için kişisel yatkınlık oluşturan faktörler

• Bekar, dul veya boşanmış olmak
• Düşük sosyoekonomik düzey
• Düşük eğitim düzeyi
• Çocukluk çağına ait olumsuz yaşam olayları (cinsel taciz, kaçırılma öyküsü gibi)
• Kadın cinsiyet
• Yetersiz sosyal destek
• Kişilik özellikleri (borderline, paranoid, antisosyal ya da bağımlı kişilik özellikleri)

Tepkilerde veya duygularda aşırılaşma gelişiyor

Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) gelişen kişiler aşırı telaş ve korku içindedirler, çevresel uyarıcılara karşı aşırı duyarlılık gösterebilirler ve en küçük uyarana bile irkilme tepkisi verebilirler. İlişkilerde duygu azalması, ilgisizlik gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Aynı zamanda, çevreye karşı ilgisizlik, tepkisizlik, haz alamama, çabuk sinirlenme, öfke patlamaları yaşayan kişiler, ya yakınları ya da kendi istekleriyle bir ruh sağlığı uzmanına başvurabilirler. Tanı, genellikle bir psikiyatri uzmanı tarafından konur. Klinisyenler, Travma Sonrası Stres Bozukluğu Ölçeği (CAPS) gibi araçları kullanarak tanıyı koymak, semptomları değerlendirmek ve tedavi etkinliğini izlemek için çeşitli değerlendirme araçları kullanabilirler.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu’nda Psikoterapinin Önemi

TSSB tedavisinde hem ilaçların hem de psikolojik tedavilerin etkili olduğu gösterilmiştir.

Antidepresan ilaçlar, TSSB semptomlarını hafifletmede yardımcı olabilir. Özellikle depresyon belirtileriyle birlikte görüldüğünde antidepresanların kullanılması tavsiye edilir.

Psikoterapiler, kişinin yanlış inançlarını sağlıklı düşüncelerle değiştirmeyi ve korku nedeniyle kaçındığı durumlarla yüzleşerek korkularını azaltmayı amaçlar.

TSSB olan kişilerin dikkat etmesi gerekenler:

• Tepkilerini normal kabul etmek: Yaşanan olayın kontrolünün dışında geliştiğini kabul etmek ve bu tür durumların hazırlıklı olunamayacağını anlamak önemlidir.
• Dinlenmeye zaman ayırmak: Kendi ihtiyaçlarına zaman ayırmak ve dinlenmek önemlidir.
• Spor yapmak: Stresi azaltmanın en iyi yollarından biri spor yapmaktır.
• Alkol ve madde kullanımından kaçınmak: Kısa süreli rahatlama sağlayabilirler ancak sonrasında travmanın etkilerini artırabilirler.
• İşe, göreve dönmek: Organik bir engel yoksa en kısa sürede işe, göreve dönmek ve rutinlere geri dönmek önemlidir.
• Bilgi edinmek: TSSB hakkında bilgi edinmek ve bu konuda kendini eğitmek faydalı olabilir.
• Destek almak: Kendini anlayan ve destekleyen kişilerle bağlantıda kalmak ve gerektiğinde profesyonel destek aramak önemlidir. Sıkıntıları paylaşmak ve duyguları ifade etmek destek almayı kolaylaştırabilir.

Travma sonrası stres bozukluğuyla başa çıkma: 10 öneri

• Destek ara: Kendinizi yalnız hissettiğinizde veya duygularınızı paylaşmak istediğinizde, güvendiğiniz bir arkadaşınıza veya aile üyenize başvurun. Sıkıntılarınızı açıkça ifade ederek duygularınızı dışa vurun.
• Profesyonel yardım al: Bir psikolog veya terapistten yardım almak, travma sonrası stres bozukluğuyla başa çıkmanıza yardımcı olabilir. Terapi, duygusal iyileşme ve etkili başa çıkma becerileri geliştirmenize yardımcı olabilir.
• Günlük tutma: Duygularınızı, düşüncelerinizi ve deneyimlerinizi bir günlüğe yazmak duygusal ifadeyi teşvik edebilir ve zihinsel sağlığınızı destekleyebilir.
• Sağlıklı yaşam tarzı: Dengeli bir beslenme düzeni oluşturun, düzenli egzersiz yapın ve yeterli uyku almaya özen gösterin. Sağlıklı yaşam tarzı, ruh halinizi ve genel zindeliğinizi iyileştirebilir.
• Rahatlama teknikleri: Derin nefes almak, meditasyon yapmak veya yoga gibi rahatlama tekniklerini deneyerek stresi azaltabilirsiniz.
• Kendinize zaman ayırın: Kendinize hoşunuza giden aktivitelere vakit ayırın. Hobilerinizle uğraşmak veya doğada zaman geçirmek, zihinsel rahatlama sağlayabilir.
• Duygularınızı tanıyın: Kendinizi tanımak ve duygularınızı tanımlamak, duygusal farkındalığınızı artırabilir ve duygusal iyileşmeye katkıda bulunabilir.
• Sınırlarınızı belirleyin: Kendinize ve duygusal ihtiyaçlarınıza saygı duyun. İhtiyacınız olduğunda “hayır” demeyi öğrenin ve kişisel sınırlarınızı koruyun.
• Rutin oluşturun: Günlük rutinler oluşturarak stabilite ve güvende hissetmenizi sağlayabilirsiniz. Rutinler, yaşamınızdaki belirsizlikle başa çıkmanıza yardımcı olabilir.
• Olumlu destek sistemleri: Pozitif ve destekleyici insanlarla ilişkiler kurun. Sağlıklı ve olumlu ilişkiler, duygusal destek sağlayabilir ve iyileşmeyi teşvik edebilir.