Yaygın bir hastalık olan ve onikomikoz olarak da bilinen tırnak mantarı, hem sağlık açısından hem de kozmetik açıdan hayat kalitesini etkileyen ve tekrarlayabilen bir enfeksiyon türüdür. Bugünkü sağlık köşemizde sizlerle, tırnak mantarları ve tedavileri hakkında merak edilenleri paylaşacağız.
Tırnak Mantarı Nedir?
Tırnak mantarı, dermofit veya dermofit olmayan küf ve candida türü olan maya mantarları sebebiyle oluşan, onikomikoz olarak da bilinen bir enfeksiyon hastalığıdır. Genellikle el ve ayak tırnaklarının ucunda ya da üzerinde ufak lekelerle kendini belli eden bu hastalık, tedavi edilmediği takdirde tırnakta şekil bozukluğuna, kalınlaşmaya, renk değişimine, kokuya ve aşırı kırılganlığa sebep olmaktadır.
Başlangıcında herhangi bir ağrıya neden olmasa da, tedavi edilmediği takdirde, ileri evrelerde parmaklarda ağrıya neden olabilmektedir. Ağrıların başladığı evrede cerrahi müdahaleye ihtiyaç duyulabilir.
Tırnak mantarlarının kolay oluşabileceği ve risk oluşturan ortamlar; sıcak, nemli ve havasız ortamlardır. Tırnak mantarı, ayak ve el hijyenine önem verilmediği takdirde kolayca ortaya çıkabilir ve yayılabilir. Mantar, genellikle tırnak çevresinde oluşan ufak kesiklerden, tırnak kırıklarından veya deri ile tırnak arası kısımdan bütün tırnağa yayılabilir.
Tırnak mantarı, ileri yaşlarda daha çok görülebilen bir enfeksiyondur. Bunun sebebi, ileri yaşlarda vücutta kan dolaşımının daha yavaş olmasıdır. Buna nazaran, 6 yaş ve daha küçük yaştaki çocuklarda mantar oluşum riski oldukça düşüktür.
Onikomikoz, bağışıklık sistemi zayıf, HIV virüsü, şeker hastalığı, kanser tedavisi gören ve sedef hastalığı olan kişilerde daha sık rastlanır. Ayrıca tırnak ya da parmak ucu travmaları da mantar oluşumuna neden olabilmektedir. Tırnak mantarı, ayak tırnaklarında el tırnaklarına oranla daha fazla görülmektedir.
Tırnak Mantarının Belirtileri
Tırnak mantarı, belirtileri şu şekildedir:Tırnak dokusunun kalınlaşması,Renk değişikliği,Beyaz ya da sarı çizgilerin oluşması,Ufalanan ya da düzensiz yapı,Şekil bozukluğu,Tırnağın kolay kırılabilmesi,Matlaşma,Hafif koku.
Tırnak Mantarı Neden Olur?
Tırnak mantarı enfeksiyonları, fungus olarak adlandırılan çeşitli organizmalar nedeniyle oluşur. Fungus dışında, maya ve küfler de tırnak mantarına sebep olabilir. Tırnakta oluşan mantar enfeksiyonu her yaşta insanda gözlenmektedir. Ancak ileri yaşlarda görülme sıklığı daha fazladır.
Yaş ilerledikçe, tırnakların yapısı daha kırılgan ve kuru bir hal alır. Kuru dokuya sahip tırnaklar daha kolay çatlar ve bu oluşan çatlaklara mantarlar daha kolay yerleşir. İleri yaşlarda tırnak mantarının daha sık gözlenmesinin bir diğer sebebi ise, ayaklarda kan dolaşımının azalması ve bağışıklık sisteminin zayıflamasıdır.
Tırnak Mantarı Oluşumundaki Risk Faktörleri
Tırnak mantarı oluşumunu etkileyecek risk faktörleri şu şekildedir:İleri yaş,Ayaklarda aşırı terleme,Daha öncesinde yaşanan ayak mantarı enfeksiyonu,Yüzme havuzları ve spor salonları gibi ortak alanlarda çıplak ayakla yürümek,Cilt ve tırnak yaralanmaları ya da sedef hastalığı gibi cilt rahatsızlıkları,Diyabet, kan dolaşım problemleri ve bağışıklık sisteminin zayıflaması.
Tırnak Mantarı Komplikasyonlara Neden Olur Mu?
Tedavisi yapılmamış ya da önemsenmemiş tırnak mantarı enfeksiyonları, ağrılara ve tırnaklarda kalıcı hasarların oluşmasına sebep olabilir. İlaç kullanımı, diyabet ya da farklı sebeplerden dolayı bağışıklık sisteminin bastırılması, ayaklardan başka yerlere yayılabilen, diğer ciddi enfeksiyonlara da neden olabilir.
Doktor kontrolünde olmayan diyabet hastalarında, ayaklardaki kan dolaşımı ve sinir ağları etkilenebilir. Bunlar dışında bakteriyel cilt enfeksiyonu oluşma riski çok daha yüksektir. Bu nedenle, tırnak mantarı enfeksiyonu belirtileri gösteriyorsanız, hemen bir sağlık kuruluşuna başvurmalısınız.
Tırnak Mantarı İçin Alınabilecek Önlemler Nelerdir?
Tırnak mantarının oluşumunu önlemeye yönelik, aşağıda belirtilen yöntemler uygulanabilir:
- Elleri ve ayakları düzenli olarak yıkamak, besleyici kremler kullanmak.
- Tırnakları düz bir biçimde kesmek. Tırnakları kestikten sonra kenarlar bir törpü ile düzeltilmeli ve kalınlaşmış bölgeler inceltilmeli. Her kullanım sonrasında tırnak makası ve törpü mutlaka dezenfekte edilmeli.
- Ayağın terlemesini veya sık sık çorap değiştirerek terli ortamda bulunmasını engellemek.
- Ortak alanlarda dikkatli olmak. Havuz, sauna ve spor salonları gibi ortak alanlarda terlik giymek.
- Kullanılan ürünlere dikkat etmek, tırnak cilası, oje ve yapay tırnakların kullanımından olabildiğine uzak durmak.
Doktora Ne Zaman Gidilmeli?
Tırnak mantarı başlangıcında evde uygulayabilecek bakımların işe yaramadığı gözlemlendiğinde tırnak gitgide renk değiştirir, kalınlaşır ve deforme olur. Bu durumda, enfeksiyonun ilerlememesi için bir doktora gidilmelidir. Bunun dışında, eğer diyabet hastasıysanız ve tırnak mantarı oluşumu varsa zaman kaybetmeden uzman bir doktora gidilmelidir.
Tırnak Mantarı Teşhisi Nasıl Konur?
Tırnak mantarı teşhisi, genellikle muayene esnasında kolayca konulabilir. Ancak bazı özel durumlarda doktor, enfeksiyona neden olan mantar türünün tespit edilmesini isteyebilir. Bu nedenle, tırnaktan bir parça alınarak laboratuvar ortamında test işlemi yapılır.
Tırnak Mantarı Tedavisi
Tırnak mantarı tedavisi, enfeksiyonun ciddiyetine ve oluşan mantarın türüne göre değişiklik gösterebilir. Tedavinin sonuçlarını görmek aylar alabileceği gibi enfeksiyon iyileşse bile tekrar edebilir. Tedavi için hekimler, çoğunlukla ağızdan alınan ya da tırnağa uygulanan antifungal ilaçlar verir. Bazı durumlarda, oral ve topikal antifungal ilaçlar birlikte de kullanılabilir.
Oral Tedavi
Oral tedavi, genellikle şiddetli ve birden fazla tırnakta oluşan tırnak mantarı enfeksiyonlarında kullanılan tedavi yöntemidir. Bu yöntem, antifungal içerikli ilaçların ağız (oral) yoluyla alınması ile uygulanır. Tırnakta oluşan enfeksiyon ilaçlarla tedavi edilse de bu tedavinin sonucunu görmek için tırnağın yeniden uzaması beklenir. Bu tedavi yönteminde kullanılan en yaygın ilaçlar terbinafin ve itrakonazoldur.
Ancak, bu tür ilaçlar mutlaka doktor kontrolünde alınmalıdır. Uzun süre ve doktor kontrolü dışında kullanıldığında çeşitli komplikasyonlara neden olabilmektedir. Tırnak mantarı enfeksiyonu için kullanılan oral tedavi yöntemleri; karaciğer hastalarına, kalp hastalarına, düzenli olarak ilaç kullanan kişilere ve hamilelere önerilmez.
Oral tedavi yöntemi tırnak mantarı tedavisinde ilk tercih edilen yöntemdir. Bu yöntem topikal ilaçlara göre enfeksiyonu daha hızlı temizler. Bu ilaçlar, diğer tırnaklarda enfeksiyon oluşumunu engellerken, enfekte olan tırnağın da hızlıca temizlenmesini sağlar.
Oral antifungal ilaçlar, çoğunlukla 6 ile 12 hafta arasında kullanılır. Tedavinin sonuçları tırnak tekrar uzadığında gözlemlenir. Ancak bir enfeksiyonun tamamen temizlenmesi dört ay ya da daha uzun süre alabilir. Oral antifungal ilaçlar birçok ciddi yan etkilere sebep olabilir. Bu nedenle bu tip ilaçlar doktor kontrolünde kullanılmalı ve kullanıldığı dönemde düzenli kan tahlilleri yaptırılmalı.
Topikal Tedavi
Topikal tedavi, genellikle hafif seyreden enfeksiyonlarda veya oral tedaviyle birlikte, destekleyici olarak, uygulanır. Tırnak mantarına karşı, topikal kremler tek başlarına kullanıldığında başarılı bir sonucun ortaya çıkması çok nadirdir. Bunun nedeni, enfeksiyon nedeniyle sertleşen tırnağın geçirgenliğini yitirmesi ve buna bağlı olarak kremin mantara etki edememesidir.
Topikal kremlerin daha iyi etki etmesi için tırnak inceltilebilir. Doktor tırnakların inceltilmesini sağlamak için, içeriğinde üre olan bir losyon önerebilir veya törpü ve buna benzer bir alet ile inceltme sağlayabilir.
Son yıllarda kullanımı artan ilaçlı tırnak cilası, antifungal kremlere göre çok daha etkin ve başarılı bir tedavi sağlamaktadır. Topikal tedavide, ilaçlı cilalar doğrudan tırnak üzerine düzenli aralıklarla uygulanır.
İlaçlı oje enfekte olmuş tırnaklara ve çevresindeki dokulara günde bir kez uygulanır. Haftada bir ojenin uygulandığı bölge alkolle temizlenmelidir. Bu tedavi bir yıl boyunca, günlük olarak uygulanmalıdır. Bu yöntemde, tedavi süresi oldukça uzundur.
Cerrahi Müdahale
Ciddi tırnak mantarı enfeksiyonlarında bazen ilaçlarla tedavi sağlanamayabilir. Enfeksiyon şiddetli ya da aşırı derecede ağrılı ise, antifungal ilaçların doğrudan tırnak enfeksiyona uygulayabilmesi için tırnağın geçici olarak çıkarılması gerekebilir. Bu durumlarda doktor cerrahi yöntemlere başvurur.
Tırnak Mantarına İyi Gelen Yöntemler
Tırnak mantarına iyi gelebilecek bazı uygulamalar vardır. Bunlar:
- Reçetesiz satılan antifungal tırnak kremleri ve cilaları.
- Tırnakları düzenli olarak inceltmek ve bakımlarını yapmak.
- Ayaklarda kan akışını sağlamak için düzenli ayak bakımı yaptırmak.
