Kurdeşen (Ürtiker)

Kurdeşen, tıp dilinde ürtiker olarak da bilinen bir cilt rahatsızlığıdır. Kurdeşen, cildin kaşıntılı, kabarık, kırmızı ve şişmiş bölgelerle birlikte ortaya çıkan bir döküntü şeklinde kendini gösterir. Bu bölgeler genellikle birbirinden ayrı olup değişik şekil ve boyutlarda olabilir. Kurdeşen, sıklıkla kaşıntılıdır ve kaşıma sonucunda daha da kötüleşebilir.

Kurdeşen neden olur?

Kurdeşen veya ürtiker, birçok farklı nedene bağlı olarak ortaya çıkabilir. Kurdeşenin yaygın nedenleri:

• Alerjik reaksiyonlar: Kurdeşenin en yaygın nedeni alerjik reaksiyonlardır. Yiyecekler, ilaçlar, polenler, ev tozu akarı, hayvan tüyleri, böcek ısırıkları veya sokmaları gibi çeşitli alerjenlere karşı vücudun aşırı tepkisi sonucu kurdeşen oluşabilir.
• İlaçlar: Bazı ilaçlar, bireylerde alerjik reaksiyonlara veya direkt olarak kurdeşene neden olabilir. Antibiyotikler, ağrı kesiciler, aspirin gibi ilaçlar kurdeşenin tetikleyicisi olabilir.
• Fiziksel uyarıcılar: Sıcaklık değişiklikleri, güneş ışığı, soğuk hava, basınç, sürtünme gibi fiziksel uyarıcılar da kurdeşenin ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu tip kurdeşene “fiziksel ürtiker” denir.
• Enfeksiyonlar: Bazı enfeksiyonlar, özellikle viral enfeksiyonlar, kurdeşenin ortaya çıkmasına yol açabilir. Örneğin, soğuk algınlığına bağlı viral enfeksiyonlar bazen kurdeşenle ilişkilendirilebilir.
• Stres ve duygusal faktörler: Yoğun stres, kaygı ve duygusal bozukluklar da bazı kişilerde kurdeşenin ortaya çıkmasını tetikleyebilir.
• Genetik faktörler: Kurdeşen bazen aileler arasında geçebilen genetik bir yatkınlık sonucu ortaya çıkabilir.

Bu, kurdeşenin yaygın nedenlerinden sadece birkaçıdır. Her bireyde nedenler farklılık gösterebilir ve bazen kesin bir neden belirlenemeyebilir.

Kurdeşen belirtileri nelerdir?

• Kaşıntılı döküntü: Kurdeşenin en belirgin belirtisi, cildin üzerinde kaşıntılı, kabarık, kırmızı ve şişmiş bölgelerin oluşmasıdır. Bu bölgeler, birbirinden ayrı veya birleşik olabilir ve farklı şekil ve boyutlarda olabilir. Bazen döküntülerin ortasında soluk bir alan bulunabilir.
• Döküntü hareketliliği: Kurdeşen döküntüleri, bir bölgede ortaya çıktıktan sonra başka bir bölgeye yayılabilir veya birkaç saat içinde yer değiştirebilir. Bu döküntü hareketliliği, kurdeşeni diğer cilt rahatsızlıklarından ayırt etmeye yardımcı olur.
• Kaşıntı: Kurdeşen kaşıntılı bir rahatsızlıktır ve döküntülerle birlikte yoğun bir kaşıntı hissi oluşabilir. Kaşıma sonucunda döküntüler daha da kötüleşebilir ve yayılabilir.
• Şişlik ve genişleme: Kurdeşen bölgeler genellikle cildin altında şişme ve genişleme ile ilişkilidir. Bölgeler dokunulduğunda sıcak veya hassas olabilir.
• Bazı durumlarda ek belirtiler: Kurdeşen bazen eşlik eden belirtilerle birlikte ortaya çıkabilir. Bunlar arasında baş ağrısı, ateş, halsizlik, kas ağrıları ve sindirim sorunları gibi sistemik semptomlar yer alabilir.

Kurdeşenin belirtileri kişiden kişiye değişebilir ve bazen hafif, bazen de şiddetli olabilir. Belirtiler genellikle birkaç saat veya gün içinde kendiliğinden ortadan kalkabilir, ancak bazı durumlarda uzun süreli veya kronik olabilir.

Kurdeşen için tetikleyici ajanlar nelerdir? 

• Alerjenler: Yiyecekler (örneğin deniz ürünleri, fındık, yumurta, süt ürünleri), ilaçlar (antibiyotikler, ağrı kesiciler, aspirin), polenler, ev tozu akarı, hayvan tüyleri ve böcek sokmaları gibi alerjenler kurdeşenin tetikleyicisi olabilir.
• Fiziksel uyarıcılar: Sıcaklık değişiklikleri (sıcak veya soğuk hava), güneş ışığı, basınç, sürtünme, su teması gibi fiziksel uyarıcılar kurdeşenin ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu tip kurdeşene “fiziksel ürtiker” denir.
• Enfeksiyonlar: Viral enfeksiyonlar (soğuk algınlığı, grip gibi) kurdeşenin tetikleyicisi olabilir. Bazı bakteriyel veya mantar enfeksiyonları da kurdeşene yol açabilir.
• Stres ve duygusal faktörler: Yoğun stres, kaygı, duygusal bozukluklar ve psikolojik faktörler, bazı kişilerde kurdeşenin ortaya çıkmasını tetikleyebilir.
• Endüstriyel kimyasallar: Bazı kişilerde, endüstriyel kimyasallara veya çevresel faktörlere maruz kalma (örneğin, lateks, deterjanlar, boya maddeleri) kurdeşenin nedeni olabilir.
• Diğer faktörler: Egzersiz, alkol tüketimi, tıbbi prosedürler (örneğin, kan transfüzyonu, röntgen) gibi diğer faktörler de bazı kişilerde kurdeşenin tetikleyicisi olabilir.

Kurdeşen tanısı nasıl konulur?

Kurdeşen, tıbbi olarak ürtiker olarak da bilinen, ciltte kaşıntı, kabarıklık ve kızarıklık gibi belirtilerle karakterize bir deri hastalığıdır. Ürtikerin tanısı genellikle semptomlarına ve fizik muayene bulgularına dayanarak konulur.

İlk olarak doktorunuz, hastanın semptomlarını ve ne kadar süredir devam ettiğini dinler. Ayrıca, hastanın maruz kaldığı olası tetikleyicileri, alerjik reaksiyonlarını veya geçmişteki benzer durumları da öğrenir. Ciltteki kabarıklıkları, kızarıklıkları ve kaşıntıyı değerlendirir. Ürtikerin karakteristik belirtileri olan kabarık, sınırları belirsiz plaklar veya döküntüler genellikle muayene sırasında fark edilir.

Sonrasında tetikleyicilerin tespiti yapılarak ürtikerin nedenleri araştırılır. Hastanın tetikleyici olarak maruz kaldığı gıdalar, ilaçlar, enfeksiyonlar, fiziksel uyarıcılar (örneğin soğuk veya sıcak hava, güneş ışığı, baskı) veya alerjik reaksiyonlar belirlenmeye çalışılır.

Eğer doktorunuz, ürtikerin alerjik bir reaksiyondan kaynaklandığını düşünüyorsa, cilt testleri veya kan testleri gibi alerji testleri yapılabilir. Bu testler, potansiyel alerjenlere karşı vücutta oluşan immünolojik reaksiyonları tespit etmeye yardımcı olabilir.

Ürtiker tanısı genellikle semptomlara dayanır ve çoğu durumda belirgin bir test gerekmez. Ancak, ciddi veya sürekli tekrarlayan ürtiker durumlarında, altta yatan bir hastalığı dışlamak veya diğer tanı yöntemleri uygulamak için bazı ek tıbbi testler gerekebilir. Tedavi planı, tanının kesinleştirilmesi ve altta yatan nedenin belirlenmesi üzerine yapılandırılır.

Kurdeşen tedavisi nasıl yapılır? 

Kurdeşen (ürtiker) tedavisi, semptomların hafifletilmesi, tekrarlayıcı atakların önlenmesi ve altta yatan nedenin tedavi edilmesini hedefler. Tedavi genellikle semptomların şiddetine ve süresine bağlı olarak kişiye özgü olarak belirlenir. Yaygın olarak kullanılan ürtiker tedavi yöntemleri:

• Tetikleyicilerden Kaçınma: Eğer tetikleyici bir faktör biliniyorsa (örneğin, belirli bir gıda veya ilaç), bunlardan kaçınmak semptomların kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir.
• Antihistaminikler: En yaygın kullanılan tedavi yöntemi antihistaminik ilaçlardır. Bu ilaçlar, vücutta salgılanan histamin adı verilen kimyasal maddeye karşı etki ederek kaşıntı, kızarıklık ve kabarıklık gibi semptomları azaltır. Doktorunuz reçete edeceği antihistaminikleri ve kullanım talimatlarını belirleyecektir.
• H1 ve H2 Blokerleri: Bazı durumlarda, H1 blokerleri (örneğin, antihistaminikler) yeterli olmazsa, doktor H2 blokerleri de önerebilir. H2 blokerleri mide asidini azaltır ve belirli ürtiker türlerinde etkili olabilir.
• Topikal Kortikosteroidler: Cilt üzerindeki şiddetli kaşıntı ve inflamasyonu kontrol altına almak için topikal kortikosteroid kremler veya merhemler kullanılabilir. Ancak, bu ilaçlar uzun süreli kullanımda yan etkilere neden olabileceğinden, doktorun talimatlarına uygun şekilde kullanılmalıdır.
• Epinefrin (adrenalin) İğnesi: Anafilaksi gibi şiddetli alerjik reaksiyonlarda, acil durumlarda kullanılan epinefrin iğneleri, semptomların hızla hafiflemesine yardımcı olabilir. Bu tür bir reaksiyon riski olan kişiler, epinefrin iğnesini taşımaları önerilen bir acil durum tedavi planıyla birlikte almalıdır.
• Diğer Tedavi Yöntemleri: Bazı durumlarda, ürtiker semptomlarını hafifletmek için diğer tedavi seçenekleri de kullanılabilir, bunlar arasında kortikosteroid tabletler, antienflamatuar ilaçlar, immünosüpresif ilaçlar veya fototerapi (ışık tedavisi) bulunabilir. Ancak bu tedavi yöntemleri genellikle daha ciddi veya kronik ürtiker durumları için düşünülür.

Kurdeşen bulaşıcı mıdır?

Hayır, kurdeşen (ürtiker) bulaşıcı bir hastalık değildir. Ürtiker genellikle bir alerjik reaksiyon veya vücudun bağışıklık sisteminin tepkisi olarak ortaya çıkar. Alerjenlere veya diğer tetikleyici faktörlere maruz kaldığında, bazı insanların ciltte kaşıntı, kızarıklık ve kabarıklık gibi belirtiler geliştirme eğilimi vardır.

Ancak bu belirtiler başka bir kişiye bulaşıcı değildir. Ürtiker semptomları, bir kişinin kendi vücudunun tepkisidir ve başka bir kişiye doğrudan temas veya solunum yoluyla geçmez.

Kurdeşene ne iyi gelir?

Kurdeşen (ürtiker) semptomlarını hafifletmek için bazı evde uygulanabilecek yöntemler ve rahatlama sağlayabilecek tedavi seçenekleri bulunmaktadır. Ürtiker semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilecek bazı öneriler:

• Soğuk uygulama
• Antihistaminik ilaçlar
• Kaşıntıyı azaltan krem veya losyonlar
• Rahatlatıcı banyolar
• Stres yönetimi
• Tetikleyicilerden kaçınma