Kırık ve Çıkık

Genellikle düşmeyle veya darbeyle oluşan, bazende kendiliğinden oluşabilen kemik kırıkları genç hastalarda travma sonrası oluşurken, ileri yaştaki hastalar için genellikle kemik erimesine bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Kemik bütünlülüğünün bozulması yaşlı bir kişi için genç hasta kişiye göre daha çok ciddiye alınmalıdır. Yaşı ilerlemiş olan bir hastada kemik kırıkları hayati bir önem taşımaktadır. Tedavi edilmediği durumlarda kalça kırığına bile yol açıp hastanın hayatını kaybetmesine neden olabilmektedir. Her insanın başına kırık ve çıkığın oluşma ihtimali doğal bir durumdur.

Kırık, tamamiyle kemiğin esnekliğini aşan doğrudan veya dolaylı travma sonucu kemik bütünlüğünün bozulmasıdır. Bu durum kemiğin herhangi bir yerinde oluşabilmektedir. Kırılma sonucunda aynı zamanda kemiğin yakınında bulunan yumuşak dokularda zarar görebilmektedir. Kırıklar değerlendirmeye alındığı sırada çevre dokuları da incelenmeye alınmalıdır.

Çıkık ise kemiğin yer değiştirmesi olarak bilinmektedir. İki veya daha fazla bir kemiğin birleştiği yer olan eklemlerin yaralanması durumudur. Bazı çıkıklar doğuştan ortaya çıkabiliyorken, bazıları ise vücudun anormal şekilde ani hareketler sonucu veya düşme, darbe sonucunda ortaya çıkmaktadır. Çıkıkların en yaygın olarak görüldüğü yerler omuz ve parmaklardır diyebiliriz. Bir bölgede çıkık oluşması durumunda, aynı yerden tekrar hasar görmesi sonucunda tekrar çıkık oluşabilmektedir.

Kırık ve çıkık belirtileri

• Kırık meydana geldiğinde bölgenin hareket etmesi ile beraber şiddetli ağrı oluşumu
• Kırılan bölgenin olduğu kısımda şişlik oluşumu
• Kırılmayla beraber şekil bozuklukları oluşması
• Kırık nedeniyle meydana gelen şişliklerde morarma ve ödem oluşumu
• Kırığın olduğu bölgede hareket kısıtlılığı ve bölgeyi hareket ettirememe
• Çıkığın olduğu bölgenin karıncalanması ve etrafının uyuşması
• Çıkığın olduğu bölgede renk değişikliği oluşumu

Kırık çeşitleri

Kırık çeşitleri, açık ve kapalı olmak üzere iki farklı çeşidi bulunmaktadır. Bunlar :

Açık kırık : Açık kırıkta, kemiğin kırıldığı bölgede enfeksiyon ve kanama riski oluşmasıdır. Bu risk durumuna bağlı olarak deri üzerinde hem doku hem de şekil bozuklukları meydana gelebilmektedir.

Kapalı kırık : Kapalı kırık çeşidinde vücudun iç kısmında meydana gelen bir kırıktır. Burada deri üzerinde herhangi bir bozulma veya hasar meydana gelmemektedir. Kapalı kırıkta kırık derecesine bağlı olarak kemik bütünlüğü bozulabilmektedir.

Kırık ve çıkık durumların da yapılacak ilk yardım müdahaleleri

Kırık ve çıkık herhangi bir zamanda herhangi bir nedenden dolayı oluşabilmektedir. Bu durumla karşılaşan kişinin yapması gereken ilk şey doğru müdahaleyi bilmesidir. Kırık ve çıkıklarda doğru müdahaleyi bilmenin önemi oldukça büyüktür. Bu durumda yapılabilecek ilk yardım müdahaleleri şunlardır :

• İlk olarak kırık ve çıkık olan bölgenin doğru tespit edilmesi gerekmektedir.
• Kırık şüphesi olan bölgenin hareket ettirilmeden bekletilmesi gerekmektedir.
• Travma sonrasında hastada ödem oluşmasını engellemek için saat, yüzük, bilezik gibi aksesuarlar çıkartılmalıdır.
• Kişiye travma sonrasında ağızdan bir besin verilmemelidir.
• Açık kırık var ise mikrop kapmasını önlemek amacıyla temiz bir bez yardımıyla kapatılmalıdır.
• Çıkığın gerçekleştiği bölgede kişinin nabız durumu, cilt tonu, cilt sıcaklığı gibi detayların kontrolü sağlanmalıdır.
• En kısa sürede hastanın, doktor yada uzmandan yardım alması gereklidir.

Kırık ve çıkık tanısı nasıl konulur ?

Kırık ve çıkık durumlarında hasta kişiye tanının konulabilmesi için emin olmanın iki yöntemi vardır. İlk olarak görüntüleme yöntemlerinden biri olan röntgen sayesinde kırık ve çıkık oluşan bölgede hasarın boyutunu belirmek için ve tedavi yöntemini belirlemek bu yöntemle mümkündür.

Kırık çıkık ameliyatı, kemik dokunun, çeşitli faktörler ve çeşitli nedenler dolayısıyla bütünlüğünün bozulması kırık olarak tanımlanmaktadır. Kırık çıkık ameliyatı vücutta oluşan kırıkların önüne geçen bir tedavi yöntemidir. Genellikle dışarıdan alınan sert darbeler sonucunda kırık meydana gelir ve acil tedavi gerekmektedir. Çıkık oluşumu ise ani hareketler sonucunda ortaya çıkmaktadır. Çıkık meydana gelmesi durumunda bölgede şiddetli ağrı ve hareket kısıtlığı meydana gelmektedir. Kırık çıkık durumlarında bölgede ki ağı ve sızı kimi zaman dayanılmaz bir durum oluşturmaktadır. Kırık çıkık ameliyatı tedavi yöntemlerinin en etkili olan sürecidir.

Kırık çıkık ameliyatına uzman ortopedi cerrahı karar vermektedir. Kırık ve çıkık vakalarında hastaya uygulanan ilk müdahaleler oldukça önemlidir. Ameliyat öncesi süreç hasta için oldukça önemlidir. Hasta, muhakkak alanında uzman ortopedi cerrahı tarafından kapsamlı bir muayeneden geçirilmeli ve tedavinin yine uzman ortopedi hekimi tarafından gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

Kırık ve çıkık tedavisi

Farklı durumlar sebebiyle meydana gelen kırık ve çıkık tedavilerinde hasar gören yapının bulunduğu böyle, uygulanacak tedavinin şeklini de doğru orantı da etkilemektedir. Kırık durumlarında yaşanan ağrı ve sızı bazı durumlarda değişiklik göstermektedir. Bazı hastalarda kırık oluşumu şiddetli ağrı ile kendisini belli ederken bazı hastalarda ağrı oldukça düşük seviyededir. Hastanın kırık belirtilerini yaşaması halinde vakit kaybetmeden uzman ortopedi cerrahına danışması gerekmektedir.

Bazı kırık durumlarında hastaya açı uygulaması yapılmaktadır. Kırık tedavisinin birçok yöntemi bulunmakla birlikte, bir tanesi de açık redüksiyon ve internal tespittir.

Kırık tedavisinde, açık redüksiyon internal fiksasyon işlemi kırığın cerrahi müdahale ile anatomik olarak yerleştirilmesi ve çeşitli malzemeler kullanılarak tespit edilmesi işlemi olup, hekim kararı sonrası uygulanmaktadır. İleri yaştaki hastalarda kalça kırığı tedavisinde protez uygulamasına da başvurulmaktadır. Kırık çıkık tedavisinde birçok yöntem uygulanmaktadır. Çıkık tedavisinde yerine oturtma, tespit ya da cerrahi operasyon yer almaktadır diyebiliriz.

Kırık ve çıkık tanısı

Gençlerde travma sonucunda oluşan kırık çıkık, ileri yaşlarda kemiklerin ve eklemi oluşturan dokuların zayıflamasına bağlı olarak oluşabilir. Hastanın kırık çıkık belirtileri göstermesi durumunda, ilk olarak asıl teşhisten emin olmak gerekmektedir. Uzman ortopedi cerrahı hastaya gerekli tetkikleri uygulamalı ve net bir tanı koymalıdır. Uzman ortopedi cerrahı hastanın MR, tomografi ve röntgen çekimlerini eksik yerine getirmesi kırık çıkık tedavisinde en önemli adımlar olarak belirlenmektedir.

Doktorun kullandığı görüntüleme teknikleri, kırık ve çıkıkta ki hasarı tespit ederek en doğru tedavinin uygulanması sağlanmaktadır. Kırık çıkıkların en kısa zamanda tedavi edilmesi hatta cerrahi uygulama aşamasına gerekli durumlarda hemen geçilmelidir. Genç yaş hastalarda görülen kalça kırıkları dahil tüm kırıklar çivi, plak ve vida gibi aparatların kırık kemiğe uygulanması ile tedavi edilmektedir.

Kırık ve çıkık tedavi yöntemleri

Hastaya uygulanan kırık ve çıkık tedavi yöntemlerini etkileyen bazı faktörler mevcuttur. Kırık çıkık hangi yaşta meydana geldiyse buna bağlı olarak yarattığı etki de değişmektedir.  Tedavi yönteminde yaş faktörü en önemli durumların başında gelmektedir. Özellikle çocuk yaşta ki kırım oluşumları alçu ile tedavi edilebiliyorken, ileri yaştaki kırık çıkık durumlarında kırık çıkık ameliyatı gibi farklı cerrahi müdahalelere başvurulmaktadır.  Erişkin kırıklarının tedavisinde metalik plak, vida, çiviler ve protezler de kullanılır.  Bazı durumlarda alçı tedavisi kırığın iyileşmesine etki etmemişse cerrahi yöntemlere, kırık çıkık ameliyatına başvurulmaktadır. Hastaya doğru teşhisin konulması sonrasında alanında uzman ortopedi cerrahları tarafından gerçekleştirilmektedir.

Çıkık çeşitleri

Çıkık, kemiklerin normal yerinden çıkması veya yer değiştirmesi anlamına gelir. Çıkık çeşitleri vücutta farklı bölgelerde meydana gelebilir. Bazı yaygın çıkık türleri aşağıda verilmiştir:

• Omuz çıkığı (Omuz dislokasyonu): Omuz eklemindeki kemiklerin ayrılması sonucu meydana gelir. Genellikle düşme, spor kazaları veya travma sonucu oluşur.
• Dirsek çıkığı (Dirsek dislokasyonu): Dirsek eklemindeki kemiklerin yer değiştirmesi sonucu meydana gelir. Bu, düşmeler, kazalar veya travmalar sonucu olabilir.
• Parmak çıkığı: Parmak eklemlerinde meydana gelen çıkıklar, genellikle parmakların aşırı zorlanması veya travma sonucu oluşur.
• El bileği çıkığı: El bileği eklemindeki kemiklerin yer değiştirmesi sonucu meydana gelir. Spor yaralanmaları veya düşmeler sırasında olabilir.
• Diz çıkığı (Diz dislokasyonu): Diz eklemindeki kemiklerin yer değiştirmesi sonucu meydana gelir. Bu tür bir çıkık, genellikle ciddi spor yaralanmalarında veya kaza sonucu meydana gelir.
• Kalça çıkığı (Kalça dislokasyonu): Kalça eklemindeki femur başının pelvis kemiği içinden çıkması sonucu oluşur. Bu tür bir çıkık genellikle travma sonucu ortaya çıkar.
• Çene çıkığı (Çene dislokasyonu): Alt çene ile üst çene arasındaki eklemin yerinden çıkması sonucu oluşur. Bu, genellikle yaralanmalar veya ağız açma hareketinin aşırı zorlanması nedeniyle meydana gelir.
• Leğen kemiği çıkığı: Leğen kemiği ile omurga arasındaki eklemin yerinden çıkması sonucu oluşur. Bu tür çıkıklar ciddi travmalar sonucu ortaya çıkabilir.

Çıkık tedavisi genellikle bir sağlık profesyonelinin müdahalesini gerektirir. Tedavi, çıkığın türüne ve şiddetine bağlı olarak çeşitlilik gösterebilir. Çıkığı düzeltmek için uzman bir sağlık profesyoneli tarafından çıkığın düzeltilmesi veya cerrahi müdahale gerekebilir. Çıkıkların hızlı ve uygun şekilde tedavi edilmesi önemlidir, çünkü tedavi edilmezlerse kalıcı hasarlar ve komplikasyonlar meydana gelebilir.

Kırık ve çıkık nasıl ayırt edilir?

Kemiğin kırıldığı bölgede hareket fonksiyonları zor bir duruma gelmektedir. Kırık bölgesinde hareket gerçekleşmesi imkansız bir hale gelmektedir. Çatlak durumlarında ise kemik bütünlüğünün devamı sağlandığından dolayı hareket durumu gerçekleşebilir.

Çıkık belirtileri nelerdir?

Hasta çıkık yaşanması durumunda genellikle kemiklerinde bir yer değişikliği gözlenir. Çıkık oluşması durumunda genel belirtiler şu şekildedir;

Çıkık bölgesinde uyuşukluk, karıncalanma hissi meydana gelmektedir. Çıkık bölgesinde uyuşukluğun yanı sıra bir şekil bozukluğu gözlemlenir. Hasta çıkık durumlarında hareket kısıklığı yaşayarak ağrı ve sızı ile bölgede bir anormallik olduğunu anlayabilir.

Çıkık bölgesinde şişliklerin meydana geldiğini de belirtmek gerekir.

Kırık belirtileri

Hasta kırık bölgesini hareket ettirdiği anda çok şiddetli ağrı hissetmektedir. Bölgede oluşan şişlik, hareket kısıtlığı da yüksek oranda artmaktadır. Bölgede kırılma olduğundan dolayı şekil bozukluğu meydana gelmektedir.

Kırık ve çıkık ne kadar sürede iyileşir

Kırık ve çıkıklar mutlaka tıbbi destek gerektiren durumlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Hasta için kırık ve çıkığın tedavi edilmemesi kötü sonuçları meydana getirebilir. Çıkık, düzgün bir şekilde yeniden konumlandırıldığında birkaç hafta içerisinde tekrar eski fonksiyonunu geri kazanmaktadır. Kırıklarda ise kırığın meydana geldiği bölge ve hastanın yaş ortalaması tedavi yöntemini ve iyileşme sürecini etkilemektedir. Tüm nedenlerden dolayı hastanın iyileşme süreci de farklılık göstermektedir.

Kırık ve çıkıklarda ilk müdahale nasıl olmalıdır?

Kırık ve çıkıkların meydana geldiği ilk aşamada hastaya uygulanılacak tedavi yöntemi de hastanın sağlığı açsından oldukça önemlidir. Kırık ve çıkık vakalarında yanlış uygulamaların önüne geçmek adına hastaların vakit kaybetmeden alanında uzman ortopedi cerrahına danışması ve gerekli tedaviyi almaları gerekmektedir. Kırık ve çıkıklarda uygulanılacak ilk yardım müdahalesinde eğer yara kırığın oluştuğu bölgede yara varsa temizlenmeli, hasta bir an önce ortopedi hekimine muayene olmalıdır.

En sık sorulan sorular

Hangi kırıklar ameliyat edilir?

• Komplike kırıklar: Komplike kırıklar, kemiklerin ciddi şekilde parçalandığı veya yumuşak dokuların etkilendiği kırıklardır. Bu tür kırıklar genellikle ameliyat gerektirir. Örneğin, açık kırıklar, kemik uçlarının dışarıya çıktığı veya yumuşak dokuların yaralandığı kırıklardır ve enfeksiyon riski nedeniyle ameliyat gerektirebilir.
• Eklem kırıkları: Eklem kırıkları, kemiklerin birleştiği eklem bölgelerinde meydana gelen kırıklardır. Özellikle eklem yüzeyi hasar görmüş veya kemik parçaları eklem boşluğuna girmişse, ameliyat gerekebilir. Bu tür kırıklar, eklem hareketini tekrar sağlamak ve eklemdeki hasarı düzeltmek için ameliyatla tedavi edilebilir.
• İçi boş kemik kırıkları: İçi boş kemiklerde meydana gelen kırıklar, özellikle uzun kemiklerde (örneğin, femur, tibia) görülür. Kemiklerin içindeki kemik iliği boşluğunun etkilendiği veya kemiklerin parçalandığı durumlarda ameliyat gerekebilir. Bu tür kırıklar genellikle çivileme (intramedüller çivi) veya plak ve vida gibi içi boş kemik implantları ile tedavi edilebilir.
• Kırıkların düzgün bir şekilde iyileşmediği durumlar: Bazı kırıklar, uygun şekilde iyileşmez veya kemik parçaları doğru hizalanmaz. Bu durumlarda, ameliyat gerekebilir. Kırığın yeniden hizalanması (reduksiyon) ve yerinde tutulması (osteosentez) için ameliyat yapılabilir.
• Kırıkların sinir veya damarları etkilediği durumlar: Kırıkların sinirleri veya damarları sıkıştırdığı veya zarar verdiği durumlarda ameliyat gerekebilir. Sinir veya damarların serbestleştirilmesi veya onarılması için cerrahi müdahale gerekebilir.

Kırık ameliyat edilmezse ne olur?

• Yanlış kaynama (malunion): Kırık, uygun şekilde hizalanmadığı veya stabilizasyon sağlanmadığı durumlarda, kemik yanlış bir şekilde kaynayabilir. Bu durumda, kırık düzgün bir şekilde iyileşmez ve kemiklerin doğru hizalı bir şekilde birleşmesi sağlanamaz. Sonuç olarak, kırığın olduğu bölgede deformite, eğrilik veya uzuv fonksiyonunda kısıtlılık oluşabilir.
• Geç birleşme (delayed union): Kırığın iyileşme süreci normalden daha uzun sürebilir. Kemiklerin birleşmesi ve kırığın tamamen iyileşmesi daha fazla zamana ihtiyaç duyabilir. Bu durumda, kırığın tam olarak iyileşmesi için uzun bir süre beklemek gerekebilir.
• Kemik kaynamaması (nonunion): Kırığın hiçbir şekilde iyileşmediği durumlarda, kemik kaynamaması (nonunion) adı verilen bir komplikasyon ortaya çıkabilir. Nonunion, kemiklerin birleşmediği ve iyileşme sürecinin tamamen durduğu bir durumdur. Bu durumda, kırığın doğru kaynama sağlanmadığı için yeniden tedavi ve ameliyat gerekebilir.
• Ek komplikasyonlar: Kırıkların ameliyat edilmemesi durumunda, çevre dokularda (kaslar, sinirler, damarlar) daha fazla zarar riski olabilir. Kırık parçaları, yumuşak dokulara baskı yapabilir veya yaralanmalara neden olabilir. Ayrıca, açık kırıklarda enfeksiyon riski artabilir.

Ameliyat gerekip gerekmediği ve ameliyatın zamanlaması, kırığın türüne, konumuna ve şiddetine bağlı olarak bir ortopedi cerrahı tarafından değerlendirilmelidir.

Çıkık kaç günde kaynar?

Çıkığın kaynaması terimi, çıkıntı yapan kemik veya eklem parçalarının yeniden normal pozisyonlarına dönmesini ifade etmez. Bunun yerine, çıkıntı yapan kemik veya eklem parçalarının yerlerine oturması ve stabilizasyonun sağlanması amaçlanır.

Çıkıkların tedavi süreci, çıkığın tipine, şiddetine ve yerine bağlı olarak değişir. Çıkık tedavisi genellikle bir sağlık uzmanı tarafından yapılır ve aşağıdaki yöntemleri içerebilir:

• Manipülasyon ve redüksiyon: Çıkığın yerine yerleştirilmesi ve düzeltilmesi için elle veya cerrahi aletlerle manipülasyon ve redüksiyon yapılabilir. Bu işlem genellikle acil serviste veya ameliyathane ortamında gerçekleştirilir.
• Immobilizasyon: Çıkık sonrasında, eklemi stabil tutmak ve iyileşmeye yardımcı olmak için atel, alçı veya benzeri immobilizasyon yöntemleri kullanılabilir. Bu yöntem, eklemdeki kemik veya yumuşak dokuların iyileşmesini sağlar.
• Rehabilitasyon ve fizik tedavi: Çıkık sonrası rehabilitasyon ve fizik tedavi programları, eklemdeki hareketliliği ve gücü geri kazandırmaya yardımcı olabilir. Fizik terapistler veya uzmanlar tarafından uygulanan egzersizler ve terapiler kullanılır.

Çıkıkların kaynama süresi, çıkığın türüne, şiddetine, tedavi yöntemlerine ve hastanın bireysel faktörlere bağlıdır. Her durum farklıdır ve kişiden kişiye değişebilir. Genellikle, çıkıkların ilk aşamasında hemen yerine oturtulması önemlidir, ancak tam iyileşme süreci genellikle birkaç hafta ile birkaç ay arasında değişebilir.