Felç rehabilitasyonu, felçli kişilerin işlevselliğini ve bağımsızlığını geri kazanmalarına yardımcı olmayı amaçlayan bir süreçtir.

İçindekiler

Felç Nedir?

Felç, beyinde veya omurilikte meydana gelen bir hasar sonucunda vücudun bir kısmının işlevlerini yitirmesi durumudur. Felç, vücudun hareket etme, duyu alma veya konuşma gibi işlevlerini etkileyebilir. Beyin veya omurilikteki hasar, o bölgedeki sinir hücrelerinin ölümü veya işlevini kaybetmesi nedeniyle oluşabilir.

Felç, genellikle inme olarak adlandırılan bir durumun sonucu olarak ortaya çıkar. İnme, beyin damarlarında tıkanma veya kanama nedeniyle beyin dokusuna zarar veren bir durumdur. Bununla birlikte, felce neden olan diğer faktörler arasında beyin veya omurilik yaralanmaları, tümörler, enfeksiyonlar veya nörolojik hastalıklar da bulunabilir.

Felç Sebepleri

İnme: İnme, felcin en sık nedenidir. İnme, beyin damarlarında tıkanma veya kanama sonucu beyin dokusuna zarar veren bir durumdur. İnme, beyindeki kan akışının aniden kesilmesi veya beyin damarlarının patlamasıyla oluşabilir.
Beyin kanaması: Beyin kanaması, beyin içindeki damarların patlaması sonucu kanın beyin dokusu içine sızmasıdır. Kanama nedeniyle beyin dokusu hasar görür ve felç meydana gelebilir.
Beyin damarlarında tıkanıklık: Beyin damarlarının daralması veya tıkanması sonucu beyne yeterli oksijen ve besin maddesi taşınamaz. Bu durum, beyin hücrelerinin hasar görmesine ve felce neden olabilir.
Omurilik yaralanmaları: Omurilik yaralanmaları, omurilikteki sinirleri etkileyen bir hasar sonucunda felce neden olabilir. Omurilik yaralanmaları genellikle kaza veya travma sonucu meydana gelir.
Beyin veya omurilik tümörleri: Beyin veya omurilik tümörleri, sinir dokusuna baskı yaparak ve normal işlevlerini bozarak felce neden olabilir.
Nörolojik hastalıklar: Bazı nörolojik hastalıklar, sinir sisteminin işleyişini etkileyerek felce yol açabilir. Örneğin, multipl skleroz, Parkinson hastalığı ve amiyotrofik lateral skleroz (ALS) gibi hastalıklar felce sebep olabilir.
Enfeksiyonlar: Bazı enfeksiyonlar, beyin veya omurilikte hasara neden olarak felç oluşumuna katkıda bulunabilir. Örneğin, menenjit veya ensefalit gibi enfeksiyonlar felce yol açabilir.

Felcin nedenleri arasında daha birçok faktör bulunabilir. Her felç vakası farklı olabilir ve nedenler bireyden bireye değişebilir.

Felç Belirtileri

Kol veya bacak zayıflığı veya felci: Bir tarafın veya sadece bir kol veya bacağın ani zayıflığı veya felci felcin belirgin bir işaretidir. Felçli bölgeye hareket ettirme veya kontrol etme güçlüğü eşlik edebilir.
Konuşma problemleri: Felç, konuşma yeteneğini etkileyebilir. Felçli kişide konuşma güçlüğü, anlaşılmaz konuşma, kelime dağarcığının azalması veya konuşma kaslarının kontrolünün kaybı gibi belirtiler görülebilir.
Yüz asimetrisi: Yüz felci, felcin bir başka belirtisidir. Felçli kişinin yüz kasları düzensiz veya asimetrik bir şekilde hareket eder. Bir yüz yarısı sarkabilir, göz kırpma veya gülümseme gibi ifadeler zorlaşabilir.
Duyusal kayıplar: Felç, duyu alma yeteneğini etkileyebilir. Felçli kişi, dokunma, ağrı veya sıcaklık gibi duyusal uyarılara karşı azalmış veya eksik tepki verebilir.
İdrar veya bağırsak kontrolünün kaybı: Felç, idrar ve bağırsak kontrolünü etkileyebilir. Felçli kişide idrar kaçırma veya bağırsak düzensizlikleri ortaya çıkabilir.
Dengesizlik veya koordinasyon problemleri: Felç, vücut denge ve koordinasyonunu etkileyebilir. Felçli kişi, yürüme güçlüğü, denge kaybı, koordinasyon eksikliği veya baş dönmesi gibi belirtiler yaşayabilir.
Şiddetli baş ağrısı: Beyin kanaması veya inme sonucu oluşan felçlerde şiddetli baş ağrısı görülebilir.

Felç belirtileri acil tıbbi müdahale gerektiren durumlar arasındadır. Eğer birisi felç belirtileri gösteriyorsa hemen acil servise başvurulması önemlidir. Hızlı müdahale, felcin etkilerini azaltmak ve tedavi şansını artırmak açısından kritiktir.

Felcin Türleri

İskemik felç: İskemik felç, beyin damarlarının tıkanması sonucu oluşan felç tipidir. En yaygın felç türüdür ve inmelerin yaklaşık %80-85’ini oluşturur. Tıkanma genellikle bir kan pıhtısı veya plak tarafından oluşturulur ve beyne kan akışının azalmasına veya tamamen kesilmesine neden olur.
Hemorajik felç: Hemorajik felç, beyindeki bir damarın patlaması sonucu oluşan felç tipidir. Kanama, beyin dokusunda hasara ve baskıya neden olarak felç meydana getirir. Hemorajik felçler genellikle anevrizma veya yüksek tansiyon gibi faktörlerle ilişkilidir.
Geçici iskemik atak (TIA): Geçici iskemik atak, kısa süreli bir iskemik felç epizodu olarak tanımlanır. Tıkanma veya daralma nedeniyle beyine geçici bir kan akışı kesintisi oluşur. TIA belirtileri geçici olabilir ve birkaç dakika ila birkaç saat sürebilir, ancak genellikle 24 saat içinde tamamen kaybolurlar. TIA, inme riskinin bir uyarıcısı olarak kabul edilir.
Transvers miyelit: Transvers miyelit, omurilikteki sinirlerin iltihaplanması sonucu oluşan bir felç tipidir. Omuriliğin belirli bir seviyesinde hasar oluşur ve felçli bölgedeki sinir iletimi etkilenir. Transvers miyelit, omurilik enfeksiyonları, bağışıklık sistemi hastalıkları veya bazı viral enfeksiyonlar gibi çeşitli nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir.
Periferik sinir felci: Periferik sinir felci, vücuttaki periferik sinirlerin hasar görmesi veya felç olması durumudur. Periferik sinirler, omurilik dışındaki vücut bölgelerine ve organlara sinyalleri taşır. Bu tür felç, sinir yaralanması, enfeksiyon, inflamasyon veya nörolojik bozukluklar gibi bir dizi nedenle ortaya çıkabilir.

Felç türleri, belirtilerine, nedenlerine ve etkilerine göre farklılık gösterir. Her tür felç, farklı tedavi yaklaşımları ve rehabilitasyon gerektirebilir. Felçli bir kişinin durumu, teşhis ve tedavi için uzman bir sağlık ekibi tarafından değerlendirilmelidir.

Felç Neye Sebep Olur?

Felç, vücudun bir bölümünün işlevsiz hale gelmesi veya ciddi şekilde kısıtlanması nedeniyle bir dizi duruma yol açabilir. Felcin neden olduğu bazı durumlar şunlardır:

Hareket kısıtlılığı: Felçli bir bölgenin olması, kol veya bacakların hareketini kısıtlayabilir veya tamamen engelleyebilir. Bu durum, günlük aktiviteleri gerçekleştirme, yürüme, merdiven çıkma, nesneleri kavrama gibi temel hareketlerde zorluk yaratır.
Konuşma ve dil problemleri: Felç, dil ve konuşma merkezini etkileyebilir. Felçli bir kişi, konuşmada zorluk çekebilir, kelime dağarcığı azalabilir veya anlaşılması zor bir şekilde konuşabilir. Ayrıca dilin düzgün bir şekilde kullanılması ve yutma güçlükleri de yaşanabilir.
Duyusal değişiklikler: Felç, vücudun duyu alma yeteneğini etkileyebilir. Felçli kişide dokunma, ağrı veya sıcaklık gibi duyusal uyarılara karşı azalmış veya eksik tepki görülebilir.
İdrar ve bağırsak kontrolünün kaybı: Felç, idrar ve bağırsak kontrolünü etkileyebilir. İdrar kaçırma veya bağırsak düzensizlikleri ortaya çıkabilir. Felçli kişi bu işlevlerini kontrol etmekte zorluk yaşayabilir.
Depresyon ve anksiyete: Felç, psikolojik etkilere de yol açabilir. Felçli kişilerde depresyon, anksiyete, umutsuzluk hissi ve sosyal izolasyon gibi duygusal ve ruhsal sorunlar ortaya çıkabilir. Bu durumlar, felç sonrası adaptasyon sürecinde ve yaşam kalitesini etkileyebilir.
Yutma güçlüğü: Felç, yutma kaslarını etkileyerek yutma güçlüğüne neden olabilir. Bu durum, beslenme ve sıvı alımında sorunlara yol açabilir ve bazen aspirasyon riskiyle ilişkilidir.
Kontraktürler ve kasılmalar: Felçli kaslar zamanla sertleşebilir ve kontraktürler oluşabilir. Bu, felçli bölgede kaslarda ağrı, sertlik ve sıkışmaya neden olabilir.

Felç Tanısı Nasıl Konulur?

Hastanın tıbbi geçmişi: Belirtilerin başlama zamanı, mevcut sağlık durumu, risk faktörleri ve geçmişteki hastalıklar gibi bilgilerin toplanmasıyla başlar. Bu bilgiler, felcin olası nedenlerini belirlemeye yardımcı olabilir.
Fizik muayene: Felç şüphesi olan bir kişi, bir nörolog veya uzman bir doktor tarafından fiziksel olarak muayene edilir. Muayene sırasında felçli bölge incelenir, kas gücü, refleksler, duyu, denge ve koordinasyon değerlendirilir.
Görüntüleme testleri: Görüntüleme testleri, beyin ve omurilikteki hasarı veya anormallikleri tespit etmeye yardımcı olabilir. Bilgisayarlı tomografi (BT) taraması, manyetik rezonans görüntüleme (MRG) veya beyin anjiyografisi gibi görüntüleme testleri kullanılabilir. Bu testler, felcin nedenini belirlemek için kanama, tıkanıklık veya hasar gibi olası problemleri gösterebilir.
Kan testleri: Kan testleri, felcin olası nedenlerini belirlemek için yapılabilir. Kan testleri, kan pıhtılaşma bozuklukları, enfeksiyonlar, inflamasyon belirteçleri veya metabolik bozukluklar gibi potansiyel sorunları tespit etmeye yardımcı olabilir.
Elektrofizyolojik testler: Elektrofizyolojik testler, sinir iletimini değerlendirmek için kullanılır. Elektromiyografi (EMG) ve sinir iletim hızı testleri, felcin nedeninin sinir sistemiyle ilgili olup olmadığını belirlemeye yardımcı olabilir.

Felç tanısı, belirtiler, fizik muayene bulguları ve yapılan testlerin sonuçlarına dayanarak konulur. Tanı süreci, felcin nedenini belirlemek ve uygun tedavi ve rehabilitasyon planını oluşturmak için önemlidir.

Felç Tedavisi

Acil bakım: Felç durumunda, hızlı müdahale önemlidir. İnme geçiren bir kişi hemen acil servise götürülmelidir. Acil tedavi, beyin hasarını en aza indirmeyi amaçlar ve trombolitik ilaçlar veya mekanik müdahaleler gibi yöntemler kullanılabilir.
İnme rehabilitasyonu: Felçli kişiler için rehabilitasyon önemlidir ve genellikle çok yönlü bir yaklaşım gerektirir. Fizyoterapi, konuşma terapisi, iş terapisi ve diğer uzmanlık alanlarının katılımıyla bir rehabilitasyon programı oluşturulur. Bu program, felçli kişinin işlevselliğini geri kazanmasını, günlük aktivitelerini sürdürmesini ve bağımsızlığını artırmasını hedefler.
İlaç tedavisi: Felç tedavisinde kullanılan ilaçlar, felcin nedenine bağlı olarak değişir. Kan pıhtılaşmasını önleyici ilaçlar, hipertansiyon ilaçları, kas gevşeticiler veya ağrı kesiciler gibi çeşitli ilaçlar kullanılabilir. İlaç tedavisi, felcin neden olduğu semptomları yönetmeyi ve komplikasyonları önlemeyi amaçlar.
Cerrahi müdahale: Bazı felç vakalarında cerrahi müdahale gerekebilir. Örneğin, beyin anevrizması veya tıkanıklığa neden olan bir damarın açılması için cerrahi girişim yapılabilir. Cerrahi, kan akışını düzenlemeyi veya beyin dokusunu rahatlatmayı hedefler.
Destekleyici tedavi: Felçli bir kişiye destekleyici tedavi sağlanması önemlidir. Bu, beslenme desteği, psikolojik destek, ağrı yönetimi, yara bakımı ve uygun medikal cihazların kullanımını içerebilir. Ayrıca, felçli kişinin aile üyelerine ve bakıcılarına da destek sağlanması önemlidir.

Felç tedavisi, bireysel olarak planlanmalı ve kişinin ihtiyaçlarına ve felcin nedenine göre uyarlanmalıdır. Tedavi süreci genellikle uzun vadeli bir süreçtir ve sabır, düzenli takip ve multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Tedavi sürecindeki ilerlemeler ve beklentiler, bireysel duruma bağlı olarak farklılık gösterebilir.