Çocul felci ( Poliomyelit)

Çocuk felci, poliovirüsün neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. 1957’den bu yana yürütülen geniş kapsamlı aşılama programları sayesinde dünya genelinde çocuk felci vakaları %99 oranında azalmıştır. Ancak, Afrika ve Asya’nın bazı bölgelerinde hala görülmeye devam etmektedir.

Poliomyelit veya çocuk felci, genellikle 5 yaşın altındaki çocukları tehdit eden bir hastalıktır. Hastalık, poliovirüsün sinir sistemine saldırması sonucu ortaya çıkar. Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre, her 200 çocuk felci vakasından biri kalıcı felce yol açabilir. Özellikle 1988’de başlatılan küresel çocuk felciyle mücadele girişimi sayesinde, Amerika, Avrupa, Batı Pasifik ve Güneydoğu Asya gibi bölgelerde bu hastalık neredeyse tamamen ortadan kaldırılmıştır.

Ancak, çocuk felci hala Afganistan, Pakistan ve Nijerya gibi bazı ülkelerde varlığını sürdürmektedir. Çocuk felcinin tamamen ortadan kaldırılması, küresel sağlık ve ekonomi açısından dünya geneline büyük fayda sağlayacaktır. Bu nedenle, bu hastalığın kontrol altına alınması ve yok edilmesi için devam eden çabalar büyük önem taşımaktadır.

Çocuk felci belirtileri nelerdir?

Çocuk felci veya polio, poliovirüs enfeksiyonuna bağlı bir hastalıktır. Poliovirüs taşıyan kişilerin %95 ila %99’unda herhangi bir semptom belirtilmeyebilir (asemptomatik). Bu durum, subklinik polio olarak adlandırılır. Belirtiler olmasa bile, virüs taşıyıcıları hala virüsü başkalarına bulaştırabilir.

Çocuk felci, felce neden olmayan (nonparalitik) semptomlarla başlayabileceği gibi, sinir sistemine etki ettiğinde felç edici (paralitik) semptomlara yol açabilir.

Paralitik olmayan çocuk felci semptomları:

Bu tip semptomlar genellikle 1 ila 10 gün arasında sürebilir ve grip benzeri semptomları içerebilir:

• Ateş
• Boğaz ağrısı
• Baş ağrısı
• Kusma
• Yorgunluk
• Menenjit

Paralitik çocuk felci semptomları:

Çocuk felci vakalarının yaklaşık %1’i paralitik çocuk felci olarak gelişebilir. İlk belirtiler paralitik olmayan çocuk felcine benzer. Ancak bir hafta sonra daha ciddi semptomlar ortaya çıkabilir:

• Refleks kaybı
• Şiddetli kas spazmları ve ağrı
• Gevşek ve sarkık uzuvlar (bazen vücudun sadece bir tarafında)
• Ani felç (geçici veya kalıcı olabilir)
• Deforme olmuş uzuvlar (özellikle kalça, ayak bileği ve ayaklar)

Çocuk felci vakalarının %1’den azı kalıcı felce yol açar. %5 ila 10’u ise ölümle sonuçlanabilir. Çocuk felci vakalarının çoğunluğunda kalıcı tam felç oluşmaz.

Post Polio Sendromu (PPS)

Post Polio Sendromu (PPS), çocuk felci (polio) geçiren kişilerde akut enfeksiyon dönemini takiben, bazen yıllar sonra ortaya çıkabilen bir durumdur. Genellikle polio enfeksiyonu geçiren kişilerin %80’inde PPS belirtileri görülebilir ve bu durum, enfeksiyondan 15 ila 40 yıl sonra ortaya çıkabilir. PPS’nin ortak belirtileri şunlardır:

• İlerleyici kas ve eklem zayıflığı: Tek taraflı veya parçalı olabilir, zamanla kas ve eklem güçsüzlüğü artabilir.
• Artan kas ağrıları: Kasları kullanma miktarı arttıkça ağrı da artabilir.
• Yorgunluk: Sıkça karşılaşılan bir semptomdur ve genel yorgunluk veya kas yorgunluğu şeklinde ortaya çıkabilir.
• Kas kaybı (Kas atrofisi)
• Nefes alma ve yutma zorlukları
• Uyku apnesi veya uykuyla ilgili diğer problemler
• Soğuk ve sıcaklıklara duyarsızlık
• Depresyon
• Konsantrasyon ve hafıza sorunları

Daha önce çocuk felci geçirmemiş bireylerin PPS’ye yakalanması mümkün değildir. Eğer daha önce çocuk felci geçirdiyseniz ve yukarıda belirtilen semptomları yaşıyorsanız, bir sağlık kuruluşuna başvurmanız önerilir. Uzman bir doktor tarafından yapılan muayene ve değerlendirme ile PPS teşhisi konabilir ve uygun tedavi yöntemleri belirlenebilir.

Çocuk felci nasıl bulaşır?

Çocuk felci, polio virüsü adı verilen ve dışkı ile temas yoluyla bulaşan oldukça bulaşıcı bir virüs tarafından neden olur. Polio virüsü, enfekte dışkı ile temas eden kişilerin ya da yakın çevrelerinde bulunan nesnelerin bu virüsü içeriyor olmasıyla bulaşabilir. Nadiren, virüs öksürük veya hapşırma yoluyla da yayılabilir. Bu durum, polio virüsünün bağırsak dışında ağız ve boğazda da varlığını sürdürebilmesinden kaynaklanmaktadır.

Ayrıca, sınırlı sanitasyon ve temiz suya erişiminin olduğu bölgelerde yaşayan kişiler daha yüksek bulaşma riskine sahiptir. Bu durum, kontamine suyun içme suyuna karışmasıyla enfekte dışkının yayılmasından kaynaklanır. Hamile kadınlar, HIV enfeksiyonu olanlar veya zayıf bağışıklık sistemine sahip kişiler, çocuk felci virüsüne karşı daha duyarlı olabilirler. Bu nedenle, bu kişilerin dikkatli olması ve önlem alması önemlidir.

Çocuk felci nasıl teşhis edilir?

Çocuk felci hastalığı, genellikle belirtiler gözlemlenerek teşhis edilebilir. Doktor, fiziksel muayene sırasında hastanın reflekslerini, sırt ve boyun sertliğini kontrol edebilir. Teşhisi doğrulamak için laboratuvar testleri de talep edilebilir. Bunlar arasında boğazdan sürüntü alınması, dışkı testi veya beyin omurilik sıvısından (beyin omurilik sıvısı analizi) bir örnek alınarak laboratuvar incelemesi yer alabilir. Bu testlerle polio virüsünün varlığı doğrulanabilir. Bu testler, hastalığın neden olduğu belirtileri doğrulamak ve virüsün varlığını tespit etmek için kullanılır. Ancak günümüzde polio vakaları, aşılama kampanyalarının etkisiyle oldukça azalmıştır.

Çocuk felci nasıl tedavi edilir?

Çocuk felci (polio), şu anda spesifik bir tedavisi olmayan bir hastalıktır. Virüsü tedavi edecek ya da doğrudan ona etki edecek bir ilaç bulunmamaktadır. Bu nedenle, tedavi genellikle semptomların yönetilmesi, hastanın rahatlığının sağlanması ve komplikasyonların önlenmesine odaklanır.

Çocuk felci vakalarında yaygın olarak uygulanan destekleyici tedaviler şunlardır:

• Yatak istirahati: Semptomların şiddeti ve kişinin durumuna bağlı olarak dinlenmek önemlidir.
• Ağrı kesiciler: Kas ağrıları ve diğer semptomları hafifletmek için kullanılır.
• Kas spazmlarını azaltmak için antispazmodik ilaçlar.
• İdrar yolu enfeksiyonları için antibiyotikler.
• Solunum sorunlarını yönetmek için solunum cihazları (ventilatörler) kullanılabilir.
• Yürüme yeteneğini desteklemek için fizik tedavi veya ortezler.
• Kas ağrılarını ve spazmlarını hafifletmek için sıcak su torbaları veya sıcak havlular.
• Fizik tedavi ile etkilenen kasların ağrı kontrolü.
• Solunum ve akciğer sorunları için fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamaları.

Ayrıca, ilerlemiş bacak zayıflığı durumunda, tekerlekli sandalye veya diğer mobilite cihazları gerekebilir. Ancak tedavi, bireyin semptomlarına ve durumuna bağlı olarak değişebilir.

Çocuk felci nasıl önlenir?

Çocuk felci (polio) önlemenin en etkili yolu aşılanmaktır. Polio aşısı, çocuk felci virüsüne karşı koruma sağlar ve hastalığın yayılmasını engeller. İki ana polio aşısı bulunmaktadır:

Oral Polio Aşısı (OPA, Canlı Aşı): Ağızdan alınan iki damla şeklinde uygulanır.

• ve 18. ayını tamamlayan bebeklere ikişer damla olarak verilir.

İnaktif Polio Aşısı (İPA, Ölü Aşı): Kas içine yapılan bir aşıdır.

• , 4., 6. ve 18. aylarda 5’li karma aşı içinde uygulanır.
• İlkokul 1. sınıfta olan çocuklara da 4’lü karma aşı içerisinde bir kez daha kas içi enjeksiyon şeklinde yapılır. Bu şekilde toplamda 5 kez uygulanır.

Aşılama, çocuk felci vakalarının azalmasında büyük bir rol oynamıştır. Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri, aşılama kampanyaları sayesinde çocuk felci vakalarını azaltmış ve 1979’dan beri çocuk felci vakasına rastlanmamıştır.

Sağlıklı yetişkinler çocuk felci virüsü kapma riski altında değildir. Ancak, çocuk felci vakalarının hala görüldüğü bölgelere seyahat edecek kişilerin aşılarını güncellemeleri ve koruyucu önlemleri almaları önerilir. Bu bölgelere seyahat öncesinde aşı yaptırmak, bulaşma riskini azaltabilir.

Çocuk felcinin komplikasyonları nelerdir?

Çocuk felci (polio), bazı durumlarda ciddi komplikasyonlara yol açabilen virüsün neden olduğu bir hastalıktır. Polio, genellikle hafif semptomlarla atlatılsa da bazı durumlarda hayatı tehdit eden sonuçlar doğurabilir. Komplikasyonlar şunlardır:

• Felç (Paralizi): En yaygın ve bilinen komplikasyon, polionun paralitik formudur. Virüs, sinir hücrelerini etkiler ve kaslarda zayıflık veya felce neden olabilir. Bu felçler genellikle kalıcı olabilir ve yaşam boyu sürebilir.
• Solunum problemleri: Omurilik etkilenirse veya kaslar zayıflarsa, solunum kasları da etkilenebilir. Bu durum solunum güçlüğüne veya solunum yetmezliğine neden olabilir.
• Post polio sendromu (PPS): Çocuk felci geçiren bazı insanlar, hastalığı atlattıktan uzun yıllar sonra tekrar ortaya çıkabilen bir durum olan post polio sendromu yaşayabilir. PPS, kas güçsüzlüğü, ağrı, yorgunluk ve kaslarda atrofi gibi semptomlarla karakterizedir.
• Kas zayıflığı ve atrofi: Polio, kasları etkileyebilir ve bu da zamanla kas zayıflığına ve atrofisine yol açabilir.
• Ortopedik problemler: Felç olan kişilerde vücuttaki dengesizlik nedeniyle kemik deformiteleri, eklem sertliği ve diğer ortopedik sorunlar gelişebilir.
• Uzun süreli sakatlık: Kalıcı felç veya kas zayıflığı, kişinin fiziksel aktivitelerini kısıtlayabilir ve yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir.

Çocuk felci, özellikle paralitik formu olan hastalık ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu nedenle aşılama, çocuk felci vakalarını büyük ölçüde azaltmış ve bu tür komplikasyonların görülme sıklığını önemli ölçüde azaltmıştır.

Çocuk felci başka hangi hastalıklarla karıştırılabilir?

Çocuk felci (Poliomyelit) belirtileri, bazı durumlarda başka hastalıkların belirtileriyle benzerlik gösterebilir. Özellikle şu hastalıklarla karıştırılabilir:

• Guillain-Barré sendromu: Bu hastalık, vücudun kendi bağışıklık sistemi tarafından sinir hücrelerine zarar vermesi sonucu ortaya çıkar. Aynı zamanda kas güçsüzlüğü, felç, ve genellikle baş ve boyun bölgesinde ağrılar gibi belirtilerle kendini gösterebilir.
• Tüberküloz menenjiti: Tüberküloz, beyin ve omuriliği etkileyebilir ve bu da menenjit belirtilerine (baş ağrısı, ateş, ense sertliği) yol açabilir. Bu belirtiler çocuk felciyle karışabilir.
• Travmatik omurilik yaralanmaları: Omurilik yaralanmaları sonucu kas güçsüzlüğü, felç ve duyu kaybı gibi belirtiler görülebilir. Bu belirtiler çocuk felci belirtilerine benzerlik gösterebilir.
• Transvers miyelit: Omuriliği etkileyen bir durum olan transvers miyelit, vücudun alt kısmında felç, kas güçsüzlüğü ve idrar yolu sorunlarına neden olabilir. Bu belirtiler çocuk felciyle karışabilir.

Bu hastalıkların tanısı ve ayırıcı teşhisi genellikle doktorlar tarafından detaylı bir muayene, testler ve görüntüleme yöntemleri kullanılarak konur. Herhangi bir şüphe durumunda uzman bir sağlık profesyoneline danışmak önemlidir.

Çocuk felci beyne yerleşir mi?

Evet, çocuk felcine neden olan poliovirüs beyinde yerleşebilir. Bu durumda, çocuk felci farklı tiplerde ortaya çıkabilir. Bunlar genellikle “Spinal”, “Bulbar” ve “Ensefalitik” Polio olarak sınıflandırılır.

• Spinal polio: Bu durumda, poliovirüs omurilikteki sinirleri etkiler. Kas güçsüzlüğü, felç, ve hareket kaybı gibi belirtiler ortaya çıkar.
• Bulbar polio: Bu türde, virüs beyin sapını etkileyebilir. Solunum ve yutma sorunları, ses kısıklığı, yüz kaslarında felç belirtileri görülebilir.
• Ensefalitik polio: Poliovirüs beyin dokusuna doğrudan saldırır. Bu durumda, baş ağrısı, yüksek ateş, halsizlik, hatta bilinç kaybı gibi şiddetli belirtiler olabilir.