Borderline (Kişilik bozukluğu)

Borderline kişilik kavramı, ilk olarak 1938 yılında Adolf Stern tarafından öne sürülmüştür. Ancak, Borderline Kişilik Bozukluğu kavramı daha geniş bir anlam ve tanım kazanarak 1975 yılında Otto Kernberg adlı Avusturyalı bir psikiyatrist tarafından tanımlanmıştır.

Borderline Kişilik Bozukluğu, öz düzenleme ve duygusal dengeleme yeteneklerinde sorunlar yaşayan, düşünce ve davranışlarında istikrarsızlık gösteren bireylerde görülen bir psikiyatrik rahatsızlıktır. Bu bozukluk, kişinin düşünce yapısında, algılama biçiminde, insanlarla ilişkilerinde ve duygularında belirgin ve tekrarlayıcı problemlere neden olabilir.

‘Borderline’ terimi, bu rahatsızlığın ilk keşfedildiği dönemde, nevroz ve psikoz arasındaki sınırda olması anlamında kullanılmıştır. Bu bozukluğa sahip bireyler, duygusal dalgalanmalar, kimlik belirsizliği, özgörü eksikliği, impulsluk, kendine zarar verme eğilimi gibi belirtiler gösterebilirler.

Borderline Kişilik Bozukluğu genellikle ergenlik döneminden itibaren ortaya çıkar ve genç erişkinlik döneminde daha belirgin hale gelebilir. Bu bozukluğun tedavisi, terapi ve destekleyici yöntemlerle birlikte psikoterapi, bilişsel-davranışçı terapi ve bazen ilaç tedavisi gibi yöntemlerle yönetilmeye çalışılır. Bu rahatsızlıkla ilgili doğru tanı ve etkili bir tedavi planı için bir uzmana başvurmak önemlidir.

Borderline kişilik bozukluğu belirtileri nelerdir?

Borderline Kişilik Bozukluğu belirtileri genellikle şunları içerebilir:

• Ani ruh hali değişiklikleri: Borderline bozukluğu olan kişiler, ani ve şiddetli ruh hali değişiklikleri yaşarlar. Bu durum, öfke patlamaları, yoğun mutluluk, derin üzüntü gibi hızlı ve yoğun duygusal iniş çıkışlarını içerebilir.
• Benlik kimliğinde belirsizlik: Borderline kişilik bozukluğuna sahip bireylerde benlik algısında belirsizlik yaşanabilir. Kendi kimliklerini, hayattaki amaçlarını, değerlerini belirlemede zorluk çekerler.
• Çabuk değişen değer yargıları ve ilgi alanları: Bu bireyler, hızlı ve ani şekilde ilgi alanları veya değer yargıları değiştirebilirler. Bir şey bir anda çok değerliyken, bir süre sonra değersiz hale gelebilir.
• İlişkilerde istikrarsızlık: Borderline kişilik bozukluğu olan bireylerde ilişkilerde istikrarsızlık gözlenir. Çok hızlı bir şekilde insanları çok sevebilirken, aniden aşırı düşmanca veya soğuk davranabilirler. Yakın ilişkilerde sık sık ayrılıklar yaşayabilirler.
• Duygusal dalgalanmalar: Yoğun duygusal reaksiyonlar, özellikle kişisel ilişkilerde yaşanan yoğun duygular gözlemlenebilir. Bu durum, aşırı sevgi, aşırı öfke veya endişe gibi yoğun duyguları içerebilir.
• Kendine zarar verme: Bazı durumlarda bu bozukluğa sahip kişiler, kendine zarar verebilir veya intihar düşüncesi ve davranışları gösterebilir.
• Kontrolsüz davranışlar: Kontrolsüz ve dürtüsel davranışlar, alkol veya madde kötüye kullanımı, tehlikeli araba sürme, aşırı harcama yapma gibi durumlar gözlenebilir.
• Boşlukta hissetme: Borderline bozukluğu olan kişiler, sık sık kendilerini boşlukta, duygusal olarak eksik hissedebilirler.

Belirtiler kişiden kişiye farklılık gösterebilir ve herkesin deneyimi farklı olabilir. Borderline kişilik bozukluğu olan bir kişi tüm belirtileri göstermeyebilir veya zamanla semptomları değişebilir. Bu belirtilerle ilgili yardım almak için bir psikiyatrist veya terapistten destek almak önemlidir. Bu rahatsızlık, uygun tedavi ve terapi yöntemleriyle yönetilebilir.

Borderline kişilik bozukluğu nedenleri

Borderline kişilik bozukluğunun gelişimine neden olan faktörler hala tam olarak anlaşılamamış olsa da çeşitli etmenlerin katkıda bulunabileceği düşünülmektedir. Bazı potansiyel etkenler şunlar olabilir:

• Genetik faktörler: Genetik yatkınlık, borderline kişilik bozukluğu riskini artırabilir. Aile öyküsünde bu bozukluğun bulunması, birinci dereceden akrabalarda benzer belirtilerin olması, genetik etmenlerin önemli olduğunu gösterebilir.
• Çevresel faktörler: Çocukluk döneminde yaşanan olumsuz deneyimler, özellikle ihmal, taciz, terk edilme gibi travmatik olaylar, borderline kişilik bozukluğu gelişiminde risk faktörü olabilir. Bu tür travmatik olaylar, duygusal düzenleme becerilerinin gelişimini etkileyebilir.
• Beyinsel faktörler: Borderline kişilik bozukluğu olan bireylerin beyin yapılarında ve işlevlerinde bazı farklılıklar olabileceği düşünülmektedir. Bununla birlikte, bu farklılıkların hastalığın nedeni mi yoksa sonucu mu olduğu konusu halen netlik kazanmamıştır.
• Sosyal ve kültürel etkenler: Toplumsal ve kültürel faktörlerin, kişinin kimlik gelişimi ve ilişkilerindeki deneyimlerinde etkili olabileceği düşünülmektedir. Bu durum, borderline kişilik bozukluğunun gelişiminde rol oynayabilir.

Bu faktörlerin bir araya gelmesiyle borderline kişilik bozukluğunun ortaya çıktığı düşünülmektedir. Ancak her bireyde bu faktörlerin etkisi aynı olmayabilir ve hastalık gelişiminde diğer etkenler de rol oynayabilir. Borderline kişilik bozukluğunun karmaşık bir yapıya sahip olduğu ve birden çok etmenin bir araya gelerek hastalığı etkilediği bilinmektedir. Bu nedenle, bu bozukluğun gelişimi üzerine etkileyen faktörlerin tam olarak anlaşılması için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

Borderline kişilik bozukluğu ne gibi problemlere yol açar?

Borderline kişilik bozukluğu, kişinin hayatında çeşitli olumsuz etkilere neden olabilir ve günlük yaşamını önemli ölçüde etkileyebilir. Bazı olası problemler şunlardır:

• Eğitim ve iş problemleri: Borderline bozukluğu olan bireyler, eğitimlerini tamamlayamama, iş değişiklikleri ve istikrarsızlık yaşama eğiliminde olabilirler. Zaman zaman işlerini kaybetme ve uygun bir iş bulmada zorlanma gibi sorunlarla karşılaşabilirler.
• İlişki zorlukları: Borderline kişilik bozukluğu olan bireyler, ilişkilerinde sık sık sorunlar yaşayabilirler. Ani duygusal değişimler ve çabuk iniş çıkışlar, ilişkilerinde istikrarsızlık ve anlaşmazlıklara neden olabilir. Bu durum, evlilik sorunlarına, sık sık ayrılma ve yeni ilişkilere hızlı başlama gibi sonuçlara yol açabilir.
• Dürtüsel davranışlar ve riskli davranışlar: Borderline bozukluğu olan kişiler, dürtüsel davranışlara eğilim gösterebilirler. Bu durum, madde kötüye kullanımı, riskli cinsel ilişkiler, aşırı harcama, hukuki problemler gibi sonuçlarla ilişkilendirilebilir.
• Kendine zarar verme ve intihar riski: Borderline kişilik bozukluğu olan bireyler, kendilerine zarar verebilir veya intihar düşüncesi ve girişimleri yaşayabilirler. Bu, ciddi sağlık sorunlarına ve hatta yaşam kaybına neden olabilecek bir durumdur.
• Diğer psikiyatrik bozukluklarla birlikte görülme: Borderline kişilik bozukluğu, diğer psikiyatrik bozukluklarla sık sık ilişkilidir. Depresyon, anksiyete bozuklukları, bipolar bozukluk, alkol/uyuşturucu bağımlılığı gibi rahatsızlıklar, bu bozuklukla eş zamanlı olarak görülebilir.

Bu sorunların yönetilmesi ve tedavi edilmesi için erken tanı ve uygun tedavi önemlidir. Borderline kişilik bozukluğu olan kişilerin profesyonel yardım almaları ve terapi gibi destekleyici yöntemlerle tedavi edilmeleri, yaşam kalitelerini artırabilir ve bu tür olumsuz sonuçları azaltabilir.

Borderline kişilik bozukluğunun tanısı ve tedavisi nasıldır?

Borderline kişilik bozukluğunun tanısı ve tedavisi, genellikle multidisipliner bir yaklaşımı gerektirir. Tanı süreci, bir dizi görüşme, psikolojik değerlendirme, hastanın belirti ve semptomlarının değerlendirilmesi ve tıbbi geçmişinin incelenmesi ile yapılır.

Tedavide kullanılan ana yöntemler şunlardır:

• Psikoterapi (Konuşma terapisi): Borderline kişilik bozukluğu tedavisinde en yaygın kullanılan yöntemlerden biri psikoterapidir. Özellikle bilişsel davranışçı terapi (BDT), dialektik davranış terapisi (DDT), şema odaklı terapi gibi terapi türleri sıkça tercih edilir. Bu terapilerde hastalar, duygularını tanımayı, düşünce kalıplarını değiştirmeyi, ilişkilerini geliştirmeyi ve stresle başa çıkmayı öğrenirler.
• İlaç tedavisi: Borderline kişilik bozukluğunun semptomlarını hafifletmek için bazı durumlarda ilaçlar kullanılabilir. Özellikle depresyon, anksiyete, duygudurum dalgalanmaları gibi semptomları tedavi etmek için antidepresanlar, duygu durum düzenleyiciler ve bazen antipsikotikler reçete edilebilir.
• Hastalığın yönetimi ve destekleyici hizmetler: Tedavi sürecinde hastaların yaşam becerilerini geliştirmelerine ve sağlıklı alışkanlıklar kazanmalarına yardımcı olmak için destekleyici hizmetler sunulabilir. Bunlar arasında grup terapileri, destek grupları, hastalık yönetimi becerileri ve stresle başa çıkma teknikleri eğitimi bulunabilir.
• Aile terapisi ve destek: Aile üyelerinin hastanın tedavisine dahil edilmesi, hastanın tedavi sürecini destekleyebilir. Aile terapisi, iletişim becerilerini geliştirmeye, sınırları anlamaya ve destek sistemini güçlendirmeye yönelik olabilir.

Borderline kişilik bozukluğu olan kişilerin tedavi süreci uzun ve karmaşıktır. Tedavi, her hasta için farklı olabilir ve zaman alabilir. Ancak uygun tedavi ve destekle, belirtiler kontrol altına alınabilir, yaşam kalitesi artırılabilir ve işlevsellik iyileştirilebilir. Bu nedenle, bu tür belirtileri olan kişilerin profesyonel bir sağlık merkezine başvurarak değerlendirilmeleri ve uygun tedaviye erken başlamaları önemlidir.

Borderline (sınırda) kişilik bozukluğu kimlerde daha sık görülür? 

Borderline kişilik bozukluğu, kadınlarda erkeklere göre daha sık görülen bir durumdur. Genellikle kadınlarda erkeklere oranla 3 kat daha fazla sıklıkla gözlenir. Bu bozukluğa sahip olan hastaların birinci derece yakınlarında, yani aile bireylerinde, bu bozukluğun görülme oranı genel nüfusa göre yaklaşık olarak ortalama 5 kat daha fazladır. Toplum nüfusunda ise %2 civarında olan görülme oranı, acil servislerde %10 ve yatan hastalarda %20 oranına kadar yükselebilir. Kişilik bozuklukları arasında ise %30 ile %60 arasında bir oranda görülme eğilimi göstermektedir. Bu veriler, cinsiyet ve aile geçmişi gibi faktörlerin borderline kişilik bozukluğu riskini artırdığını göstermektedir.

Borderline kişilik bozukluğu cinsellik sorunu oluşturur mu?

Borderline kişilik bozukluğu olan kişilerde cinsellikle ilgili bazı karmaşıklıklar görülebilir. Özellikle bu bozukluğa sahip kadınlarda, cinsel ilişkiyle ilgili yoğun ve karmaşık duygular yaşanabilir. Geçmişte cinsel istismara maruz kalmış olan kişilerde daha belirgin olabilir. Bu kadınlar genellikle partnerleriyle cinsel ilişkiye girmek konusunda diğer kadınlara oranla daha fazla baskı hissedebilirler ve genel olarak cinsel tatminsizlik yaşama eğilimindedirler.

Borderline kişilik bozukluğuna sahip bireylerde, duygusal dalgalanmalar, dürtüsel davranışlar ve boşluk hissi gibi belirtiler gözlenebilir. Bu durum, alkol veya madde kullanımına, dürtüsel eylemlerde bulunmaya, birden fazla cinsel partnerle ilişki yaşamaya yol açabilir. Ancak, bu durum kişiden kişiye değişebilir ve herkesin deneyimi farklı olabilir.

Öte yandan, erkeklerle ilgili bu konuda detaylı araştırmalar sınırlıdır ve kadınlarda olduğu gibi cinsellikle ilgili özel etkileri net olarak belirlenememiştir. Borderline kişilik bozukluğu olan erkeklerin cinsellikle ilgili deneyimleri, bu konuda daha fazla araştırma ve çalışmaya ihtiyaç duymaktadır.

Borderline kişilik bozukluğu durumunda nasıl davranılmalıdır?

Borderline kişilik bozukluğu olan bir kişiye yaklaşırken, onların duygusal dalgalanmaları ve kendilerini kontrol etmekte yaşadıkları zorluklar göz önünde bulundurulmalıdır. Burada bazı yaklaşımlar ve tavsiyeler bulunabilir:

• Empati ve anlayış: Kişinin yaşadığı zorlukları anlamak için empati göstermek önemlidir. Duygusal dalgalanmaları ve ani ruh hali değişimlerini anlamak ve bu duruma anlayışla yaklaşmak, ilişkinin ve iletişimin gelişmesine yardımcı olabilir.
• Profesyonel yardım ve tedavi: Borderline kişilik bozukluğu tedavisinde, terapi önemli bir rol oynar. Kişiye, uzman bir terapist veya psikiyatrist tarafından terapi destek sağlanmalıdır. Terapi, duygusal düzenleme, ilişki becerileri, stres yönetimi ve problem çözme yeteneklerini geliştirmede yardımcı olabilir.
• Sınırların belirlenmesi: Hem kişinin hem de çevresindekilerin sınırlarını anlamak ve belirlemek önemlidir. Bu sınırlar, sağlıklı bir iletişim ve ilişki kurulmasına yardımcı olabilir.
• Duygusal dalgalanmaları anlama: Kişi, duygusal dalgalanmaları ve ani duygu değişimlerini anlamak için farkındalık geliştirebilir. Bu, duyguları daha iyi tanıyıp kontrol etme becerisini artırabilir.
• Düzenli olmak: Rutin, sıkı bir program veya düzen, kişinin duygusal dalgalanmalarını yönetmekte yardımcı olabilir. Düzenli uyku, sağlıklı beslenme ve egzersiz gibi yaşam tarzı faktörleri önemlidir.
• Destekleyici bir ortam: Kişiye destekleyici bir çevre sağlamak, onların duygusal dengeyi korumasına ve tedavi sürecinde ilerlemesine yardımcı olabilir.

Bu yaklaşımlar kişisel farklılıklara bağlı olarak değişebilir ve önemli olan, kişinin duygusal ihtiyaçlarına ve tedavi planına uygun bir şekilde destek olmaktır. Bu konuda uzman desteği almak, hem kişiye hem de çevresindekiler için faydalı olabilir.