Kırık ve çıkık Genellikle düşmeyle veya darbeyle oluşan, bazende kendiliğinden oluşabilen kemik kırıkları genç hastalarda travma sonrası oluşurken, ileri yaştaki hastalar için genellikle kemik erimesine bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Kemik bütünlülüğünün bozulması yaşlı bir kişi için genç hasta kişiye göre daha çok ciddiye alınmalıdır. Yaşı ilerlemiş olan bir hastada kemik kırıkları hayati bir önem taşımaktadır. Tedavi edilmediği durumlarda kalça kırığına bile yol açıp hastanın hayatını kaybetmesine neden olabilmektedir. Her insanın başına kırık ve çıkığın oluşma ihtimali doğal bir durumdur.
Kırık, tamamiyle kemiğin esnekliğini aşan doğrudan veya dolaylı travma sonucu kemik bütünlüğünün bozulmasıdır. Bu durum kemiğin herhangi bir yerinde oluşabilmektedir. Kırılma sonucunda aynı zamanda kemiğin yakınında bulunan yumuşak dokularda zarar görebilmektedir. Kırıklar değerlendirmeye alındığı sırada çevre dokuları da incelenmeye alınmalıdır.
Çıkık ise kemiğin yer değiştirmesi olarak bilinmektedir. İki veya daha fazla bir kemiğin birleştiği yer olan eklemlerin yaralanması durumudur. Bazı çıkıklar doğuştan ortaya çıkabiliyorken, bazıları ise vücudun anormal şekilde ani hareketler sonucu veya düşme, darbe sonucunda ortaya çıkmaktadır. Çıkıkların en yaygın olarak görüldüğü yerler omuz ve parmaklardır diyebiliriz. Bir bölgede çıkık oluşması durumunda, aynı yerden tekrar hasar görmesi sonucunda tekrar çıkık oluşabilmektedir.
Kırık çeşitleri, açık ve kapalı olmak üzere iki farklı çeşidi bulunmaktadır. Bunlar :
Açık kırık : Açık kırıkta, kemiğin kırıldığı bölgede enfeksiyon ve kanama riski oluşmasıdır. Bu risk durumuna bağlı olarak deri üzerinde hem doku hem de şekil bozuklukları meydana gelebilmektedir.
Kapalı kırık : Kapalı kırık çeşidinde vücudun iç kısmında meydana gelen bir kırıktır. Burada deri üzerinde herhangi bir bozulma veya hasar meydana gelmemektedir. Kapalı kırıkta kırık derecesine bağlı olarak kemik bütünlüğü bozulabilmektedir.
Kırık ve çıkık herhangi bir zamanda herhangi bir nedenden dolayı oluşabilmektedir. Bu durumla karşılaşan kişinin yapması gereken ilk şey doğru müdahaleyi bilmesidir. Kırık ve çıkıklarda doğru müdahaleyi bilmenin önemi oldukça büyüktür. Bu durumda yapılabilecek ilk yardım müdahaleleri şunlardır :
Kırık ve çıkık durumlarında hasta kişiye tanının konulabilmesi için emin olmanın iki yöntemi vardır. İlk olarak görüntüleme yöntemlerinden biri olan röntgen sayesinde kırık ve çıkık oluşan bölgede hasarın boyutunu belirmek için ve tedavi yöntemini belirlemek bu yöntemle mümkündür.
Kırık çıkık ameliyatı, kemik dokunun, çeşitli faktörler ve çeşitli nedenler dolayısıyla bütünlüğünün bozulması kırık olarak tanımlanmaktadır. Kırık çıkık ameliyatı vücutta oluşan kırıkların önüne geçen bir tedavi yöntemidir. Genellikle dışarıdan alınan sert darbeler sonucunda kırık meydana gelir ve acil tedavi gerekmektedir. Çıkık oluşumu ise ani hareketler sonucunda ortaya çıkmaktadır. Çıkık meydana gelmesi durumunda bölgede şiddetli ağrı ve hareket kısıtlığı meydana gelmektedir. Kırık çıkık durumlarında bölgede ki ağı ve sızı kimi zaman dayanılmaz bir durum oluşturmaktadır. Kırık çıkık ameliyatı tedavi yöntemlerinin en etkili olan sürecidir.
Kırık çıkık ameliyatına uzman ortopedi cerrahı karar vermektedir. Kırık ve çıkık vakalarında hastaya uygulanan ilk müdahaleler oldukça önemlidir. Ameliyat öncesi süreç hasta için oldukça önemlidir. Hasta, muhakkak alanında uzman ortopedi cerrahı tarafından kapsamlı bir muayeneden geçirilmeli ve tedavinin yine uzman ortopedi hekimi tarafından gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
Farklı durumlar sebebiyle meydana gelen kırık ve çıkık tedavilerinde hasar gören yapının bulunduğu böyle, uygulanacak tedavinin şeklini de doğru orantı da etkilemektedir. Kırık durumlarında yaşanan ağrı ve sızı bazı durumlarda değişiklik göstermektedir. Bazı hastalarda kırık oluşumu şiddetli ağrı ile kendisini belli ederken bazı hastalarda ağrı oldukça düşük seviyededir. Hastanın kırık belirtilerini yaşaması halinde vakit kaybetmeden uzman ortopedi cerrahına danışması gerekmektedir.
Bazı kırık durumlarında hastaya açı uygulaması yapılmaktadır. Kırık tedavisinin birçok yöntemi bulunmakla birlikte, bir tanesi de açık redüksiyon ve internal tespittir.
Kırık tedavisinde, açık redüksiyon internal fiksasyon işlemi kırığın cerrahi müdahale ile anatomik olarak yerleştirilmesi ve çeşitli malzemeler kullanılarak tespit edilmesi işlemi olup, hekim kararı sonrası uygulanmaktadır. İleri yaştaki hastalarda kalça kırığı tedavisinde protez uygulamasına da başvurulmaktadır. Kırık çıkık tedavisinde birçok yöntem uygulanmaktadır. Çıkık tedavisinde yerine oturtma, tespit ya da cerrahi operasyon yer almaktadır diyebiliriz.
Gençlerde travma sonucunda oluşan kırık çıkık, ileri yaşlarda kemiklerin ve eklemi oluşturan dokuların zayıflamasına bağlı olarak oluşabilir. Hastanın kırık çıkık belirtileri göstermesi durumunda, ilk olarak asıl teşhisten emin olmak gerekmektedir. Uzman ortopedi cerrahı hastaya gerekli tetkikleri uygulamalı ve net bir tanı koymalıdır. Uzman ortopedi cerrahı hastanın MR, tomografi ve röntgen çekimlerini eksik yerine getirmesi kırık çıkık tedavisinde en önemli adımlar olarak belirlenmektedir.
Doktorun kullandığı görüntüleme teknikleri, kırık ve çıkıkta ki hasarı tespit ederek en doğru tedavinin uygulanması sağlanmaktadır. Kırık çıkıkların en kısa zamanda tedavi edilmesi hatta cerrahi uygulama aşamasına gerekli durumlarda hemen geçilmelidir. Genç yaş hastalarda görülen kalça kırıkları dahil tüm kırıklar çivi, plak ve vida gibi aparatların kırık kemiğe uygulanması ile tedavi edilmektedir.
Hastaya uygulanan kırık ve çıkık tedavi yöntemlerini etkileyen bazı faktörler mevcuttur. Kırık çıkık hangi yaşta meydana geldiyse buna bağlı olarak yarattığı etki de değişmektedir. Tedavi yönteminde yaş faktörü en önemli durumların başında gelmektedir. Özellikle çocuk yaşta ki kırım oluşumları alçu ile tedavi edilebiliyorken, ileri yaştaki kırık çıkık durumlarında kırık çıkık ameliyatı gibi farklı cerrahi müdahalelere başvurulmaktadır. Erişkin kırıklarının tedavisinde metalik plak, vida, çiviler ve protezler de kullanılır. Bazı durumlarda alçı tedavisi kırığın iyileşmesine etki etmemişse cerrahi yöntemlere, kırık çıkık ameliyatına başvurulmaktadır. Hastaya doğru teşhisin konulması sonrasında alanında uzman ortopedi cerrahları tarafından gerçekleştirilmektedir.
Kemiğin kırıldığı bölgede hareket fonksiyonları zor bir duruma gelmektedir. Kırık bölgesinde hareket gerçekleşmesi imkansız bir hale gelmektedir. Çatlak durumlarında ise kemik bütünlüğünün devamı sağlandığından dolayı hareket durumu gerçekleşebilir.
Hasta çıkık yaşanması durumunda genellikle kemiklerinde bir yer değişikliği gözlenir. Çıkık oluşması durumunda genel belirtiler şu şekildedir;
Çıkık bölgesinde uyuşukluk, karıncalanma hissi meydana gelmektedir. Çıkık bölgesinde uyuşukluğun yanı sıra bir şekil bozukluğu gözlemlenir. Hasta çıkık durumlarında hareket kısıklığı yaşayarak ağrı ve sızı ile bölgede bir anormallik olduğunu anlayabilir.
Çıkık bölgesinde şişliklerin meydana geldiğini de belirtmek gerekir.
Hasta kırık bölgesini hareket ettirdiği anda çok şiddetli ağrı hissetmektedir. Bölgede oluşan şişlik, hareket kısıtlığı da yüksek oranda artmaktadır. Bölgede kırılma olduğundan dolayı şekil bozukluğu meydana gelmektedir.
Kırık ve çıkıklar mutlaka tıbbi destek gerektiren durumlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Hasta için kırık ve çıkığın tedavi edilmemesi kötü sonuçları meydana getirebilir. Çıkık, düzgün bir şekilde yeniden konumlandırıldığında birkaç hafta içerisinde tekrar eski fonksiyonunu geri kazanmaktadır. Kırıklarda ise kırığın meydana geldiği bölge ve hastanın yaş ortalaması tedavi yöntemini ve iyileşme sürecini etkilemektedir. Tüm nedenlerden dolayı hastanın iyileşme süreci de farklılık göstermektedir.
Kırık ve çıkıkların meydana geldiği ilk aşamada hastaya uygulanılacak tedavi yöntemi de hastanın sağlığı açsından oldukça önemlidir. Kırık ve çıkık vakalarında yanlış uygulamaların önüne geçmek adına hastaların vakit kaybetmeden alanında uzman ortopedi cerrahına danışması ve gerekli tedaviyi almaları gerekmektedir. Kırık ve çıkıklarda uygulanılacak ilk yardım müdahalesinde eğer yara kırığın oluştuğu bölgede yara varsa temizlenmeli, hasta bir an önce ortopedi hekimine muayene olmalıdır.
Ameliyat gerekip gerekmediği ve ameliyatın zamanlaması, kırığın türüne, konumuna ve şiddetine bağlı olarak bir ortopedi cerrahı tarafından değerlendirilmelidir.
Çıkığın kaynaması terimi, çıkıntı yapan kemik veya eklem parçalarının yeniden normal pozisyonlarına dönmesini ifade etmez. Bunun yerine, çıkıntı yapan kemik veya eklem parçalarının yerlerine oturması ve stabilizasyonun sağlanması amaçlanır.
Çıkıkların tedavi süreci, çıkığın tipine, şiddetine ve yerine bağlı olarak değişir. Çıkık tedavisi genellikle bir sağlık uzmanı tarafından yapılır ve aşağıdaki yöntemleri içerebilir:
Çıkıkların kaynama süresi, çıkığın türüne, şiddetine, tedavi yöntemlerine ve hastanın bireysel faktörlere bağlıdır. Her durum farklıdır ve kişiden kişiye değişebilir. Genellikle, çıkıkların ilk aşamasında hemen yerine oturtulması önemlidir, ancak tam iyileşme süreci genellikle birkaç hafta ile birkaç ay arasında değişebilir.
