Obezite, Dünya Sağlık Örgütü tarafından çağımız en önemli sağlık sorunlarından biri olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca kronik hastalıklar grubunda yer almaktadır. Beslenme alışkanlıklarının değişmesi ve hareketsiz bir yaşam şeklinin benimsenmesi oluşmasında ki en büyük etkendir. Vücut kitle endeksi hesaplama ile ölçülebilen obezite kişilerin özelliklerine göre farklılıklar göstermektedir. Akut ve kronik birçok hastalığa sebep olmakla birlikte psikolojik problemleri de beraberinde getirmektedir.
Obezite Nedir?
Obezite, genel olarak vücutta sağlığı bozacak bir şekilde yağ birikmesi ve boy uzunluğu ile kilo oranının sağlıklı bir düzeyde olmaması olarak tanımlanmaktadır. Ülkemiz dahil tüm dünyada en sık görülen sağlık sorudur. Tedavi edilmediği takdirde tip 2 diyabet, kalp hastalıkları, infertilite, psikolojik hastalıklar ve kanser gibi birçok akut ve kronik hastalıklara sebep olmaktadır.
Obezite Belirtileri
Obezite hastalığının belirtileri şunlardır;
- Uyku bozuklukları
- Aşırı terleme
- Nefes almada sorun
- Yemek yeme isteği artışı
- Horlama
- Çabuk yorulma
- Sabahları baş ağrısı ile uyanma
- Ayaklarda ve ayak bileklerinde şişlik
- Sırt ağrıları
- Vücut kitle endeksini sonuçlarının %30’a yaklaşması
- Karın ve bel bölgesinde artan yağlanma
Obeziteye Neden Olan Davranışlar ve Nedenleri
Obezite hastalığına neden olan ama günlük hayatımızda fark etmediğimiz bazı alışkanlıklar vardır. Bu alışkanlıklar ve genetik nedenler şunlardır;
- İş yaşamının getirdiği zorluklar nedeniyle hareketsiz bir yaşamın benimsenmesi
- Yanlış beslenme alışkanlıkları
- Genetik faktörler
- Aşırıya kaçan yeme alışkanlığı
- Karbonhidrat ağırlıklı beslenme
- Psikolojik sorunlar
- İnsülin direnci, polikistik over, tiroit bezi hastalıkları, genetik obezite sendromları, pankreas hastalıkları, uyku apnesi, bozukluklar, hipofiz bezi hastalıkları ve sürrenal bez gibi bazı hastalıklar hastalıkları
Obeziteye Bağlı Oluşabilen Hastalıklar
Obezitenin neden olabileceği yandaş hastalıklar:
- Tip 2 diyabet
- Hipertansiyon
- Koroner arter hastalığı
- Kalp hastalıkları
- Solunum bozuklukları
- Metabolik sendrom
- Adet düzensizlikleri
- Doğum zorlukları
- Aşırı kıllanma
- Uyku bozuklukları
- Gastroözofageal reflü
- Depresyon
- Osteoartrit
- Varis
- Beyin kanaması ve Felç
- Safra kesesi taşı
- Meme, kalın bağırsak ve prostat kanseri gibi bazı kanserler
- İdrar inkontinansı
Obezite Teşhisi Nasıl Yapılır?
Obezite teşhisi konulabilmesi için ilk önce fiziki muayene yapılır. Bununla birlikte hastaların sağlık sorunları ve şikayetleri dinlenir. Muayene soncunda, yapılan kan ve idrar tahliller doğrultusunda sorunların araştırılması yapılır. Gerekli görülen durumlarda tomografi de istenmektedir. Mutlaka Vücut Kitle Endeksi ölçümü yapılmalıdır.
Vücut kitle endeksi hesaplamalarına göre obezite aralıkları;
• Vücut kitle endeksi 20-25 arası normal kilo sınıfı
• Vücut kitle endeksi 25-30 arası sınıfın
• Vücut kitle endeksi 30-35 arası obez sınıfı
• Vücut kitle endeksi 35 ve üzeri ise morbid obez sınıfı
Obezite Tipleri Nelerdir?
Obezitenin belirli bazı tipleri vardır. Bu obezite tipleri şunlardır;
- Tip 1 Obezite
- Tip 2 Obezite (Stres Obezitesi)
- Tip 3 Obezite (Gluten Obezitesi)
- Tip 4 Obezite (Aterojenik Metabolik Obezite)
- Tip 5 Obezite (Venöz Dolaşım Bozukluğu Obezitesi)
- Tip 6 Obezite (Hareketsizlik Obezitesi)
Obezite Tedavi Yöntemleri
Diyet Tedavisi
Obezite hastalığında uzman diyetisyen tarafından diyet tedavisi yöntemi önemli bir yöntemdir. Obezitede diyet tedavisi desteği ile:
- Vücut kitle indeksinin normal kilo düzeye indirilmesi hedeflenir. Diyet tedavisi kişinin metabolizma yapısına, obezite tipine göre olduğunu unutmamak gerekir. Bu nedenle uzman yardımı almak önemlidir.
- Uzman tarafından uygulanacak olan diyet yeterli ve dengeli beslenme ilkelerine uygun olmalıdır. Burada ki amaç, bireye doğru beslenme alışkanlığı kazandırılmak, bu alışkanlığı sürdürmek ve sağlıklı bir şekilde kilo vermek olmalıdır.
- Vücut kitle indeksi normal düzeye geldiğinde tekrar kilo alımı engellenme ve mevcut kilo korunmalıdır.
Egzersiz Tedavisi
Egzersiz tedavisinin amacı diyet tedavisinde destekleyici rol oynayarak diyete oluşabilecek kas kayıplarının önüne geçmektir. Fiziksel aktivitenin yağ dokusunu azalttığı ve diyet bağlı olarak görülebilen kas kütlesi kayıplarını önlediği kabul edilmiştir.
Egzersiz tedavisinin uygulama yöntemleri şu şekildedir :
Türü; Yürüyüş ve Direnç Egzersizleri
Sıklığı; Haftada en az 5 gün
Süresi; 30 dakika ile başlayarak her gün için 5 dakika arttırmak.
Önerilen egzersiz tedavisinde dikkatli olmalı ve bir uzman tarafından önerilmelidir. Çünkü egzersiz tedavisinin şiddetine ve türüne bağlı olarak yaralanmalar yaşanabilmektedir. Bunun önüne geçebilmek için dikkatli olmak ve uzman kontrolünde olmak gerekir.
Davranış değişikliği tedavisi
Obezite tedavisinde kullanılan bir diğer yöntemde davranış değişikliği (psikoloji) tedavisidir. Bilindiği üzere obeziteyi tetikleyen diğer bir unsurda psikolojik değişimlerdir. Bu nedenle bir psikolog uzmana danışarak davranış değişikliği tedavisi kişiye fayda sağlayacaktır. Davranış değişikliği tedavisinde basamaklar şu şekildedir:
1.Gözlemleme
2.Uyaran kontrolü
3.Alternatif davranış geliştirme
4.Davranışı ödüllendirerek pekiştirme
5.Bilişsel yapılandırma
6.Sosyal destek
Farmakolojik tedavi
Obezite tedavisinde farmakolojik tedaviye de başvurulmaktadır ancak kullanılacak olan ilaçlar hafif ve orta derecede, farklı ciddi hastalıklar sonucu oluşan obezite için uygun değildir. Bununla birlikte kullanılan ilaçların, sağlık yönünden güvenilir olması, yan etkisinin olmaması ve bağımlılık yapmaması önemlidir. Bir diğer önemli nokta ise bu tip ilaçların uzman doktorlar tarafından verilmesi ve düzeli kontrol edilmesi gerekmektedir.
Şu da unutulmamalıdır ki farmakolojik tedavi tek başına bir etki sağlayamamaktadır. Bu tedavi, diyet ve egzersiz tedavileriyle birlikte uygulanmalıdır.
Cerrahi tedavi
Cerrahi tedavi, obezite tedavisinde en sık kullanılan için yöntemdir. Ancak obezitede cerrahi müdahale her hasta için kullanılmamaktadır. Cerrahi tedavinin uygulanabilmesi için kişinin vücut kitle endeksinin %40 ve üzeri olması gerekmektedir. Ancak cerrahi müdahale tek başına yeterli değildir ve operasyon sonrasında diyet ve egzersiz tedavisi uygulanmalıdır. Birçok farklı obezite cerrahisi yöntemi vardır.
Mide Kelepçesi Ameliyatı
Mide kelepçesi uygulamasına mide bandı yöntemi de denmektedir. Bu yöntemde, hastanın midesinin giriş bölümüne bir bant yerleştirilir. Hasta yemek yediğinde yiyecekler önce bu banda, daha sonra mideye ulaşır. Bu şekilde kişiye doygunluk hissi daha erken gelir. Bu yöntem ile hastalar kilolarının yaklaşık olarak %65-70’ini verebilmektedir. Bu ameliyat için vücut kitle endeksinin %40 ve fazlası olmalıdır.
Tüp Mide Ameliyatı
Bu yöntemde hastaların midelerinin %70’lik kısmı alınmaktadır. Bu şekilde kişi daha az yemek yiyerek kilo verilmesi sağlanır. Ameliyat sonrasında kişi bir uzman tarafından önerilen diyet ve kas güçlendirici egzersiz tedavileri uygulamalıdır.
Mide Katlama Ameliyatı
Bu yöntem kullanılarak hastanın midesinin bir kısmını kesilerek içe doğru katlanmaktadır. Bu sayede, besinlerin mideden geçiş hızı arttırılmış olur. Bu ameliyatın uygulanması için vücut kitle endeksinin %30-35 arasında olmalıdır.
Çocuklarda Obezite
Yaşadığımız çağda ebeveynlerin yeme alışkanlıklarının yağ ve şeker bakımından zengin hazır gıdalara kayması çocukların da bu şekilde bir yeme alışkanlıkları geliştirmesine sebep olmaktadır. Bu tür beslenme çocuklarda vitamin, mineral ve diğer tüm gerekli besinleri alamamasına neden olmaktadır.
Beslenme alışkanlıklarına ek olarak çocukların telefon, tablet ve bilgisayar başında oturarak hareketsiz bir yaşama alışması obeziteye zemin hazırlamaktadır.
Obezite Çocuklarda Ne Gibi Sorunlara Yol Açar?
Obezite, çocuklarda fiziksel ve ruhsal olarak bazı hastalıkların oluşmasında etkilidir.
- Tip 2 diyabet,
- Metabolik sendrom
- Yüksek kan yağları
- Astım
- Uyku bozuklukları
- Yağlı karaciğer
- Kemik kırılmaları
- Özgüven eksikliği ve psikolojik sorunlar
- Davranış ve öğrenme problemleri
- Depresyon
