Boyun kireçlenmesi, tıbbi olarak “servikal spondiloz” olarak da bilinen bir durumdur. Boyun omurlarında bulunan eklem ve disklerin yaşlanma veya aşınma sürecinde değişiklikler meydana gelirken ortaya çıkar. Bu değişiklikler genellikle yaşlanmayla ilişkilidir ve omurganın doğal bir parçasıdır. Ancak bazı insanlarda bu değişiklikler belirtilere ve semptomlara yol açabilir.
Boyun kireçlenmesi belirtileri
- Boyun ağrısı: Boyun kireçlenmesinin en yaygın belirtisi boyun ağrısıdır. Genellikle boyunun tabanında veya omuzlarda başlayan ağrı, zamanla yayılabilir ve baş, kollar veya sırtta da hissedilebilir. Ağrı genellikle kademeli olarak gelişir ve kötüleşebilir.
- Boyun sertliği: Boyun kireçlenmesi nedeniyle boyun hareketlerinin kısıtlanması veya sertlik hissi yaşanabilir. Boyunun serbestçe dönmesi veya eğilmesi zorlaşabilir.
- Baş ağrısı: Boyun kireçlenmesi baş ağrılarına yol açabilir. Özellikle ense bölgesinde, başın arka kısmında hissedilen bir baş ağrısı olabilir. Bu baş ağrıları genellikle gerginlik tipi baş ağrılarına benzer.
- Kolların uyuşması ve güçsüzlük: Boyun kireçlenmesi, omurilik veya sinir köklerinin sıkışması sonucu kollarda uyuşma, karıncalanma veya güçsüzlük hissi oluşturabilir. Özellikle boyun hareketleri sırasında veya uzun süreli aktivitelerden sonra bu belirtiler ortaya çıkabilir.
- Baş dönmesi ve denge sorunları: Boyun kireçlenmesi bazen baş dönmesi veya denge sorunlarına neden olabilir. Bunun nedeni, boyun omurlarındaki değişikliklerin iç kulakla ilişkili denge sistemini etkilemesidir.
- Omuz ve sırt ağrısı: Boyun kireçlenmesi, boyun omurları ve omuzlar arasındaki bağlantıyı etkileyebilir. Bu durumda omuz ağrısı veya sırt ağrısı hissedilebilir.
Belirtiler kişiden kişiye farklılık gösterebilir ve bazı insanlar boyun kireçlenmesine bağlı belirtiler yaşamazken, diğerleri daha fazla etkilenebilir. Eğer boyun ağrısı veya diğer belirtileriniz varsa, bir sağlık uzmanına danışmanız önemlidir.
Boyun kireçlenmesi nedenleri
Boyun kireçlenmesi, genellikle yaşlanma sürecine bağlı olarak ortaya çıkar. Yaşlanma sürecinde omurgadaki yapılar, yıpranma ve aşınma gösterebilir. Bununla birlikte, bazı faktörler boyun kireçlenmesinin gelişimine katkıda bulunabilir. Boyun kireçlenmesine neden olan bazı faktörler:
- Yaşlanma: Yaşlanma süreciyle birlikte, omurgadaki disklerde ve eklem yüzeylerinde aşınma ve dejenerasyon meydana gelir. Disklerin esnekliği azalır, eklem yüzeyleri bozulur ve kıkırdak dokusu zayıflar. Bu durum, boyun kireçlenmesinin en yaygın nedenidir.
- Genetik faktörler: Genetik yatkınlık, bazı insanlarda boyun kireçlenmesinin daha fazla gelişmesine katkıda bulunabilir. Ailedeki diğer bireylerde boyun kireçlenmesi varsa, bireyin riski artabilir.
- Travma: Boyun bölgesine travma veya yaralanma geçirme, boyun kireçlenmesinin gelişimini hızlandırabilir. Örneğin, bir kaza sonucu boyun omurlarında kırık veya zedelenme oluşabilir ve bu durum ilerleyen dönemde boyun kireçlenmesine yol açabilir.
- Fiziksel aşırı yüklenme: Sürekli olarak boyun ve omurga üzerinde aşırı yüklenme, boyun kireçlenmesinin oluşumuna katkıda bulunabilir. Özellikle yüksek etkili sporlar, ağır yük taşıma veya sürekli olarak yanlış pozisyonda çalışmak gibi faktörler, boyun omurlarının daha hızlı aşınmasına neden olabilir.
- Hareketsizlik: Aktif olmama, düzenli egzersiz yapmama veya uzun süreli oturma gibi faktörler, boyun kireçlenmesinin gelişme riskini artırabilir. Hareketsizlik, kasları ve dokuları zayıflatabilir, omurgadaki stabiliteyi azaltabilir ve kireçlenme sürecini hızlandırabilir.
Bu faktörler boyun kireçlenmesinin gelişimine katkıda bulunabilir, ancak her bireyde farklılık gösterebilir. Yaşlanma süreci boyun kireçlenmesi için en yaygın neden olsa da sağlıklı yaşam tarzı alışkanlıkları ve düzenli egzersiz gibi önlemlerle bu durumun etkileri azaltılabilir veya geciktirilebilir.
Boyun kireçlenmesi nasıl oluşur?
Boyun kireçlenmesi, boyun omurları, diskler ve eklem yüzeyleri üzerindeki yapısal değişikliklerin bir sonucu olarak ortaya çıkar. Boyun kireçlenmesinin oluşum süreci:
- Disk dejenerasyonu: Boyun omurları arasında bulunan diskler, omurlar arasındaki şok emici ve esnek yapıları sağlar. Yaşlanma ve aşırı yüklenmeyle birlikte bu disklerde dejenerasyon başlar. Disklerin iç kısmında bulunan jelimsi yapı olan çekirdek, zamanla sertleşebilir, incelir ve esnekliğini kaybedebilir. Bu, disklerin şok emici yeteneğini azaltır ve omurlar arasında sürtünmeyi artırır.
- Eklem yüzeylerinde değişiklikler: Boyun omurları arasındaki eklem yüzeylerinde, kıkırdak adı verilen kaygan bir doku bulunur. Yaşlanma süreci ve aşırı yüklenme nedeniyle kıkırdak dokusu zayıflayabilir ve aşınabilir. Bu durumda eklem yüzeylerinde sürtünme artar ve ağrıya yol açabilir.
- Osteofitlerin oluşumu: Boyun kireçlenmesiyle birlikte omurga kemiklerinde osteofitler adı verilen kemik çıkıntıları oluşabilir. Osteofitler, kemiklerin aşırı sürtünmeyi dengelemek için oluşan yapısal değişikliklerdir. Ancak, bu çıkıntılar bazen sinir köklerini veya omurilikten çıkan sinirleri sıkıştırarak ağrı, uyuşma ve güçsüzlük gibi belirtilere yol açabilir.
- Bağ ve kas zayıflığı: Boyun kireçlenmesi, omuzlar ve boyun kaslarını da etkileyebilir. Bu durumda, kaslar ve bağ dokusu zayıflayabilir, gerilme ve yaralanmalara daha açık hale gelebilir. Ayrıca, zayıflamış kaslar omurganın stabilitesini sağlamakta zorluk yaşayabilir, bu da kireçlenme sürecini hızlandırabilir.
Bu süreçler bir araya geldiğinde, boyun kireçlenmesi oluşur. Yaşlanma süreci, aşırı yüklenme, genetik faktörler ve yaşam tarzı alışkanlıkları gibi faktörler bu değişiklikleri hızlandırabilir veya etkileyebilir. Boyun kireçlenmesi, genellikle ilerleyici bir durum olmasa da semptomlara ve rahatsızlığa neden olabilir.
Boyun kireçlenmesinde kimler risk grubundadır?
Boyun kireçlenmesi, genellikle yaşlanma sürecine bağlı olarak ortaya çıksa da, belirli risk faktörleri olan kişiler daha yüksek risk altında olabilir. Çoğunlukla 40 – 50 yaş kişilerde ortaya çıkan bu durumda risk grubuna dahil olabilecek bazı faktörler şu şekildedir:
- Yaş
- Genetik yatkınlık
- Aşırı yüklenme ve fiziksel aktivite
- Travma ve yaralanma öyküsü
- Sigara içme
- Duruş bozuklukları
- Hareketsiz yaşam
- Aşırı kilo
- Yanlış yastık seçimi
- Yanlış pozisyonda uyumak
Boyun kireçlenmesi tedavisi
Boyun kireçlenmesinin tedavisi, semptomların şiddetine, hastanın yaşına, sağlık durumuna ve diğer faktörlere bağlı olarak değişebilir. Tedavi genellikle semptomların hafifletilmesi, fonksiyonların iyileştirilmesi ve yaşam kalitesinin artırılması üzerine odaklanır. Boyun kireçlenmesinin tedavisinde kullanılan yaygın yöntemler:
- İlaç tedavisi: Ağrı ve enflamasyonu hafifletmek için nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar (NSAID’ler) reçete edilebilir. Kas gevşeticiler, kortikosteroid enjeksiyonları veya ağrı kesiciler de kullanılabilir. Ancak, ilaç tedavisi semptomları hafifletmeye yardımcı olsa da, boyun kireçlenmesini tedavi etmez.
- Fizik terapi: Fizik terapi, boyun kaslarının güçlendirilmesi, esnekliğin artırılması ve duruşun düzeltilmesi için egzersizlerin uygulanmasıdır. Fizik terapi programları, ağrıyı azaltmaya, boyun hareketliliğini iyileştirmeye ve kasların güçlenmesine yardımcı olabilir. Ayrıca, fizik terapistler, doğru vücut mekaniği ve duruş alışkanlıkları konusunda eğitim verir.
- Ağrı yönetimi teknikleri: Sıcak veya soğuk kompresler, transkutanöz elektriksel sinir stimülasyonu (TENS) veya masaj gibi ağrı yönetimi teknikleri kullanılabilir. Bu yöntemler, ağrıyı hafifletebilir, kasların rahatlamasını sağlayabilir ve yaşam kalitesini artırabilir.
- Egzersiz ve aktivite değişiklikleri: Düzenli egzersiz yapmak, boyun kireçlenmesi semptomlarını hafifletebilir ve kasları güçlendirebilir. Ancak, aşırı yüklenmeyi önlemek için uygun egzersizler seçilmelidir. Aktivite değişiklikleri, boyun ve omurga üzerindeki stresi azaltarak semptomları iyileştirebilir. Örneğin, düzgün duruşun sağlanması, uygun yastık kullanımı ve masa başında doğru oturma pozisyonunun benimsenmesi faydalı olabilir.
- Destekleyici cihazlar: Boyun korektörler, boyunluklar veya ortopedik yastıklar gibi destekleyici cihazlar, boyun kireçlenmesi semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir. Bu cihazlar, boyun ve omurga üzerindeki baskıyı azaltabilir ve doğru duruşu destekleyebilir.
- Cerrahi müdahale: Nadiren, diğer tedavi yöntemleri etkisiz olduğunda veya semptomlar şiddetliyse cerrahi müdahale düşünülebilir. Cerrahi seçenekler, omurlar arasındaki disklerin veya osteofitlerin çıkarılmasını, omurganın stabilize edilmesini veya sinir sıkışmalarının giderilmesini içerebilir.
Boyun kireçlenmesi için dikkat etmeniz gerekenler
- Doğru duruş: İyi duruş, boyun ve omurga üzerindeki stresi azaltabilir. Otururken veya ayakta dururken, omurganızı dik tutun, omuzlarınızı geriye doğru çekin ve başınızı doğal bir şekilde hizalayın.
- Ergonomik çalışma ortamı: Masa başında çalışırken veya bilgisayar kullanırken, uygun ergonomik ayarlamalar yapın. Doğru yükseklikte bir masa ve sandalye kullanın, ekranınızı göz seviyesinde tutun ve düzenli olarak molalar verin.
- Aşırı yüklenmeyi önleyin: Boyun ve omurga üzerinde aşırı yüklenmeyi önlemek için dikkatli olun. Ağır yükleri kaldırırken doğru teknikleri kullanın, yükleri paylaştırın ve gerektiğinde yardım alın. Ayrıca, aşırı fiziksel aktivitelerden kaçının ve spor yaparken uygun ekipman kullanın.
- Düzenli egzersiz: Boyun kaslarını güçlendirmek ve esnekliği artırmak için düzenli egzersiz yapmak önemlidir. Boyun ve omurga için uygun egzersizler seçin ve doktor veya fizyoterapistinizin önerilerine uygun olarak uygulayın.
- Doğru yastık ve yatak: Uyurken boyun ve omurga sağlığına destek olacak doğru yastık ve yatak kullanmaya özen gösterin. Yumuşak veya sert yataklar yerine ortopedik yataklar tercih edebilirsiniz. Boyun için uygun destek sağlayan yastıklar kullanmak da faydalı olabilir.
- Sigara ve alkol tüketimini sınırlayın: Sigara içmek, boyun kireçlenmesinin ilerlemesini hızlandırabilir. Bu nedenle sigara içmeyi bırakmak veya azaltmak önemlidir. Alkol tüketimini de sınırlamak, genel sağlık durumunu korumak açısından önemlidir.
- Düzenli kontroller ve tedaviyi izleme: Boyun kireçlenmesi tedavisi sürecinde düzenli olarak doktor kontrollerine katılın. Tedavi planınızı ve önerileri takip edin ve semptomlarınızda herhangi bir değişiklik olduğunda doktorunuza danışın.
Bu önerilere dikkat etmek, boyun kireçlenmesinin semptomlarını hafifletebilir, ilerlemesini yavaşlatabilir ve yaşam kalitesini artırabilir.
Boyun kireçlenmesinde ameliyat ne zaman önerilmektedir?
Boyun kireçlenmesi tedavisinde ameliyat kararı, semptomların şiddeti, hastanın yaşam kalitesi, konservatif tedavilere yanıt verme durumu ve diğer faktörlere bağlı olarak belirlenir. Genellikle, ameliyat aşağıdaki durumlarda düşünülebilir:
- Şiddetli ağrı ve semptomlar: Konservatif tedavilere rağmen şiddetli boyun ağrısı, boyun kireçlenmesi semptomlarının günlük yaşamı etkileyecek kadar şiddetli olması durumunda ameliyat düşünülebilir.
- Nörolojik belirtiler ve sinir sıkışması: Boyun kireçlenmesi sonucunda sinir köklerinin veya omurilik üzerinde baskı oluşması sonucu nörolojik belirtiler (örneğin, uyuşma, karıncalanma, güç kaybı) ortaya çıkarsa, ameliyat önerilebilir. Bu durum, sinir sıkışması ve hasarının ilerlemesini engellemek için önemlidir.
- İleri derecede disk dejenerasyonu: Boyun kireçlenmesi sonucu omurlar arasındaki disklerde ileri derecede dejenerasyon veya disk yükseklik kaybı oluşmuşsa, stabilite sorunu veya ciddi ağrı nedeniyle ameliyat düşünülebilir.
- Omurgada bozukluk veya istikrarsızlık: Boyun kireçlenmesi, omurgada çeşitli bozukluklara veya instabiliteye neden olabilir. Eğer boyun omurgasında ciddi bir bozukluk veya instabilite tespit edilirse, ameliyat gerekebilir.
- Diğer tedavilere yanıt verilmemesi: Konservatif tedavi yöntemleri, semptomların hafifletilmesi ve yaşam kalitesinin iyileştirilmesi için genellikle ilk tercih edilen yöntemlerdir. Ancak, diğer tedavilere yanıt alınamaması durumunda ameliyat düşünülebilir.
Ameliyat kararı, her hasta için bireysel olarak değerlendirilir. Doktor, hastanın semptomlarını, radyolojik bulgularını, sağlık durumunu ve diğer faktörleri göz önünde bulundurarak ameliyatın yararlarını ve risklerini değerlendirir. Hastanın ameliyat öncesi ve sonrası beklentileri, yaşam tarzı ve diğer faktörler de ameliyat kararını etkileyebilir.
